علی جەمال
ڕیکلام مێژوویەکی دوور و درێژی هەیە ، بەشێوازی جیا جیا
خوێندنەوەی زانستی بۆکراوە ، ئەگەر بگەڕێنەوە بۆ سەر خودی وشەکە ئەوا دەتوانیین بڵێین کە ڕیکلام کردن بەمانایی ڕاکێشانی سەرنجی بەکاربەر واتا کڕیار دێت بۆ بەرهەم ، شتومەک و بابەت لە شوێنێکی دیاریکراودا ٠
ڕیکلام لە کاتی ئیستادا کاراترین ئامرازە لە ساغکردنەوەی شتومەک و بەرهەمەکان کە بریتیە لە هەر بیرۆکەیەک یان ئایدیایەک یا هەرکارێک کە بەهۆیەوە کۆمپانیاکان بەرهەم و خزمەتگوزاریەکانیان پێشنیاردەکەن جا هەر بەرهەمێک یاخود شتومەکێک بۆ ئەوەی سەرنجی کڕیار ڕابکێشێت پێویستە سوودی هەبێت بەجۆرێک کە بەرهەمێک ئەگەر سیفەتی سودمەندێتی تێدا نەبێت ئەوا هیچ کاریگەریەک و بەهایەکی نابێت لەلایەن کڕیارەوە هەربۆیە پێویستە هەر بەرهەمێک یاخود شتومەکێک کە ڕیکلامی بۆدەکرێت جەند سیفاتێکی تێدابێت لەوانە
یەکەم : کەڵکی تایبەتی و گشتی هەبێت ئەم جۆرە لەلایەن کڕیارەوە کەڵک و سودەکانی هەڵدەسەنگێن بۆ بەرهەم و شتومەکەکان ٠
دووهەم : گرنگی دان بەبەها و نرخی بەرهەمەکان ئەو ڕیکلامەی کەدەکرێت دەبێت کوالێتی و نرخەکەی گونجاوبێت ٠
یەکێک لە خاڵەگرنگەکانی ڕیکلام تەنها بریتی نیە لە زیاد کردنی قەبارەی فڕۆشتن بەڵکو پێویستە چەند ئەرکێکی تریش جێ بەجێ بکرێت لەوانە یارمەتی کڕیار بدرێت لە هەڵبژاردنی بەرهەمەکان و پێدانی زانیاری لەسەر کوالێتی و نرخ تا جەند سودی هەیە ئەو بەرهەم و شتومەکانی کەڕیکلامی بۆ دەکرێت ٠
_ڕیکلام پیشاندانی بابەت و کاڵاکانە بە هاوڵاتیان و دەرخستنی لایەنە باشیەکانی بابەت و کاڵاکانە لە ڕێی وێنە و دیزاین نوسین و ڤیدیۆی سەرنج ڕاکێش لەڕێی کەسانی ناودار.
_ڕیکلام لە بەشێوەیەکی گشتی بۆ کەسانی نەخوێندەوار بەسوودە کە لە وێنە و نوسین و دیزاین تێناگەن لە ڕێی پیشاندانی ڤیدیۆ و بڵاوکردنەوەی لە تیڤی و ڕادیۆکانەوە سوودی لێ دەبینن
ڕیکلام یەکێکە لە چالاکییە پەیوەندییە گرنگەکانی کۆمەڵگا مۆدێرنەکان و تا ئەو ڕادەیەی کە دەتوانرێت بڵێین سەردەمی ئێمە سەردەمی پەیوەندییە، دەتوانین بڵێین سەردەمی ڕیکلامە، چونکە بووەتە ڕێگەیەکی ئایدیاڵ بۆ پەرەپێدان کاڵا و خزمەتگوزارییەکان و بۆ کۆنترۆڵکردنی بڕیارەکانی بەکاربەران.
ڕیکلام جێپەنجەی ڕوونی خۆی لەسەر ژیانی تاک و کۆمەڵگا و گەلان بەجێهێشتووە، ڕیکلام ئەرکێکی ئابووری هەیە کە چەندین کاریگەری لەسەر ژیانی تاکەکان و کۆمەڵگاکان و بازاڕە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەکان هەیە. ریکلام هەوڵدەدات کاڵاکان بەرەوپێش ببات، ئەمەش چالاکیی بازرگانی و پیشەسازی لەناو خودی کۆمەڵگادا بەرز دەکاتەوە، هەروەها لەسەر ئاستی بازرگانی نێودەوڵەتی.
ریکلام زانیاری دەدات بە تاکەکان سەبارەت بە کاڵا و خزمەتگوزارییەکان، هەروەها بە دامەزراوە و کۆمپانیا پیشەسازی و بازرگانییە کێبڕکێکارەکان. ریکلام ئاسانکاری دەکات بۆ پرۆسەی بازاڕکردن و کەمکردنەوەی تێچوونەکەی، هەروەها ئاسانکاری بۆ فرۆشیار دەکات بۆ بانگەشەکردنی کاڵاکانی، و ئەمەش دەبێتە هۆی زیادبوونی بازاڕکردن، کە دەبێتە هۆی بوژانەوەی ئابووری، بەمەش کاریگەری لەسەر بوژانەوەی بازاڕی کار دەبێت، ئەمەش دەبێتە هۆی کەمبوونەوەی بێکاری. ئێستا ئابووری میدیا زۆر پشت بە ڕیکلام دەبەستێت.
.
ڕیکلام لەلایەن خەڵکەوە وەک پەیامێکی وەسوەسەئامێز بۆ کڕینی کاڵایەک سەیر دەکرێت، لەسەر بنەمای وێنەیەکی جوان و چاوڕاکێش لە چاپکراودا، هەروەها لە تەلەفزیۆن لەسەر بنەمای مۆسیقا و سەما. کەم کەس لە ئێمە وەک ماددەیەک سەیر دەکەین کە ڕەهەندێکی کولتووری هەیە کە لە پەیامی بازرگانییەکەی تێدەپەڕێت.
با ئەو ڕاستییە لەدەست نەدەین کە تەنیا بانگەشەکردن نییە بۆ کاڵایەک یان خزمەتگوزارییەک، بەڵکو کولتوورێکی لەگەڵ خۆیدا هەڵگرتووە و بە چەندین شێوە دەربڕدراوە، وەک چۆن هەڵگری کلتوری هەناردەکاری کاڵاکەیە. هەڵگری کولتوری ریکلامکەرە. هەڵگری کولتوری ریکلام سازەکەیە.
ریکلامەکە پەیامگەلێک دەخاتە ڕوو کە بە زمانی سۆزداری فۆرمولە کراون، لە مانادا خۆدزینەوە، پڕ لە خۆدزینەوە و فریودان. بە دڵنیاییەوە بە ئامانجەکانی دەگات. دزە دەکاتە ناو مێشکی مرۆڤەکان بۆ ئەوەی لەسەر بنەمای ئەوان بڕیار بدەن و دەبێتە بەشێک لە ژیانی ڕۆژانەیان.
با نموونە لە هەندێک لەو شتانە وەربگرین کە ڕۆژانە دەیبیستین یاخود تەماشای دەکەین و وشەکانی هەر ڕیکلامێک شی بکەینەوە، ئەمەش ڕێنماییمان دەکات لە ڕێگای بەکارهێنانی ئەو زمانە سۆزداریەی کە هەوڵ دەدات بینەر یان خوێنەرەکانی بەدەست بهێنێت. بەڵام زمانێکە ئەگەر درۆ نەبێت، ئەوا زمانێکە توانای پشتڕاستکردنەوەی ڕەوایەتی ناوەڕۆکەکەی نییە.
بە پێداچوونەوە بە ریکلامە تەلەفزیۆنییەکان کە وشە و وێنە و جووڵە و مۆسیقا بەکاردەهێنن، دەبینین تا چەند ئەم ریکلامانە، بە وێنە فریودەرەکانیان و وشە دەستنەکەوتووەکانیان – و پشتبەستنیان بە غەریزە وروژێنەرەکان هەندێک جار – پێویستی ناپێویست لە بینەراندا دروست دەکەن و خوویان پێدەدەن بە بەکارهێنانی ئەو شتانەی کە دەیکەن پێویست ناكات.
ڕیکلامەکە ڕەهەندێکی ئابووری هەیە، لایەنەکانی لەڕووی بوژاندنەوەی بزووتنەوەی ئابوورییەوە شاراوە نین. بەڵام ئەم لایەنە کاریگەرییەکی نەرێنی لەگەڵ خۆیدا هەڵگرتووە، لەڕووی بڵاوکردنەوەی شێوازی بەکاربردن لە کۆمەڵگا نابەرهەمدارەکاندا، و ڕاهاتنی مرۆڤەکان بە کڕینی کەلوپەلی لوکسی ناپێویست، کە دواتر خووێک دروست دەکەن کە دزە دەکەنە ناو کلتوری خەڵک و ژیانی تاکەکەسی، و شێوازی ژیانیان دەگۆڕێت بە ئامادەبوونی وەرگرێک بۆ پەیامەکانی ریکلام هەستێکی ڕەخنەیی نییە. بەم شێوەیە جۆری نوێی پێویستی دروست دەبێت، کە ئێمە پێویستمان پێی نییە.
ڕاستییەکە ئەوەیە کە ڕیکلام جوانکردنێکی کۆمپانیاکانە کە هاندەدرێت چونکە خزمەت بە پێداویستی کۆمپانیاکان دەکات. وە خەڵک تێیدا نوقم بووە، چونکە ئەو باوەڕ بە سوودی هەیە بۆی. زۆربەی ریکلامە تەلەفزیۆنییەکان، چ ڕاستەوخۆ بێت یان ناڕاستەوخۆ، جوانکارین و لەلایەن زۆربەی خەڵکەوە وەک ڕاستەقینە قبوڵ دەکرێن.
بەڵام ئەوە جێگەی تێڕامانە لە کۆمەڵگای کوردی ڕیکلام
ئەو شێوازی ڕیکلامەی کە لە کوردستان کاری لەسەر دەکرێت بەکاڵاکردنی مرۆڤە و لە کاتی بەرهەم هێنانی ڕیکلامەکاندا بەهای مرۆڤ لەبەرچاو نەگیراوە و ڕەچاوی ئەوە نەکراوە کە ڕیکلامەکە دەگونجێت لەگەڵ پێوەرە هونەری و ئەخلاقیەکاندا یان نا.
ڕیکلامەکە ڕەهەندێکی ئابووری هەیە کە لایەنەکانی لە ڕووی بوژاندنەوەی بزووتنەوەی ئابوورییەوە شاراوە نین. بەڵام ئەم لایەنە ڕەهەندێکی لەگەڵ خۆیدا هەڵگرتووە کە کاریگەری خراپی هەیە، لە ڕووی بڵاوکردنەوەی شێوازی بەکاربردن لە کۆمەڵگا بێ بەرهەمەکاندا، و ڕاهاتنی مرۆڤەکان بە کڕینی کەلوپەلی لوکسە ناپێویستەکان، کە دواتر خوویەک دروست دەکات کە دزە دەکاتە ناو کولتوور و ژیانی تاکەکەسی مرۆڤەکانەوە، و گۆڕینی ژیانی تاکەکەسی خۆیان شێوازی ژیان لە ئامادەبوونی وەرگرێکدا.بۆ پەیامەکانی ڕیکلام هەستێکی ڕەخنەیی نییە. بەم شێوەیە جۆرە نوێیەکانی پێداویستی دروست دەبن کە بۆ ئێمە پێویست نین.
ڕاستییەکە ئەوەیە کە ڕیکلام جوانکارییەکی کۆمپانیاکانە کە هاندەدرێت چونکە خزمەت بە پێداویستییەکانی کۆمپانیاکان دەکات. وە جەماوەر تێیدا نوقم بووە، چونکە باوەڕیان بە سوودی هەیە بۆی. زۆربەی ڕیکلامە تەلەفزیۆنییەکان، چ ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ، نەشتەرگەری جوانکاری ساختەن و زۆربەی خەڵک وەک ڕاستەقینە وەریدەگرن
_هەندێک بابەت و کاڵا هەیە ڕیکلامی بۆ دەکرێت بۆ تەمەنی منداڵان گونجاو نیە.
_هەندێک خواردن ڕیکلامی بۆ دەکرێت سەرنجی منداڵان ڕادەکێشێت بەڵام زیان بە جەستە و تەندروستی دەگەیەنێت.
_هەندێک ڕیکلام زیان بە تەندروستی دەگەیەنێت لایەنە باشیەکانی باس دەکەن بەلام لایەنە خراپیەکانی دەشارنەوە ئەمە زۆر کات زیانی بە هاوڵاتیان گەیاندووە لەوانە ڕیکلامی بابەتی جوانکاریەکان و دەرمان.
_ڕیکلامی نێت ۆرکی وەک ڕیکلامی کورتە ڤیدیۆکان و یاریەکان کە دێتەسەرشاشەی مۆبایل و ئایپادی منداڵان کە مەترسی دار و ترسێنەرن لەوانە ڕیکلامی توند و تیژی.
کاریگەری قووڵی لەسەر مێشکی بینەر هەیە، بەتایبەتی لای منداڵان. لێرەوە دەبێت دروستکەرانی ڕیکلامەکان ئاگاداری دەرئەنجامە کۆمەڵایەتییەکانی ڕیکلامەکان بن.
هەندێک جار
ئەو منداڵانەی کە لە کاتی سەیرکردنی ئەم ڕیکلامەدا پاڵنەریان بۆ دروست دەبێت، لەوانەیە هەمان کردار فێربن و دەرئەنجامە کارەساتبارەکانیش بێت. هەندێک لە ڕیکلامەکانی تر بەبێ پێویست مۆدێلی مێینە و دیمەنی نیمچە ڕووت ئاشکرا کاریگەرییەکی ناتەندروست لەنێو منداڵانی خوار تەمەنی یاساییدا دروست دەکات
