Rastkirina zimanî (1)
Cankurd
Wekî ez di gotarên me yên kurdî de hercar dibînim, hinek peyvên me yên resen jî bi şêweyin ters û ne rast ditên nivîsandin û belavkirin. Eve jî dibe astengiyek di rêya yekkirina zimanê me yê ku niha di rewşeke jehevketî de dijî…
Hinek “Hêstir” dinivîsin û hinek “Hêsir”dinivîsin. Gelo, kijan rasttir e?
Di ferhenga Kamêran Botî ya Kurdî-Kurdî de, ku ji aliyê Spîrêz ve, li Duhokê, sala 2006ê, hatiye weşandin, di rûpela 323ê de, carekê “Hêstir” bi wateya “Rondikên çavan”, û carekê jî bi wateya “Qantir: Ew dewarê ku ji kerekî û mehînekê pêda dibe” hatiye.
Gelo, ka helbestvanên me yên klasîkî ev peyv çewa nivîsandine?
Ezê Şêx Mihemmed Can “Xakî”, xudanê dastana Leyl û Mecnûn, di vir de, wekî nimûne bînim, da em pir dirêj nekin:
Ew di rûpelê 40î de dibêje:
Dengê wî hukum dikir li Leylê
Hêstir diwerî bi mîslê seylê
[Bi wateya ku rondikên Leylê wekî lehiyê dihatin xarê]
Dirûpel 42 de dibêje:
Agir dikeve dil û hinavan
Hêstir dirijin ji herdu çavan
Di rûpel 73ê de dibêje:
Eşa’rî dibêje, pir şewatin
Hêstir weh ji çeşmê wî dihatin
[Bi wateya ku helbestin pir bi sohtîn digotin û rondik wilo pir ji çavan dibarîn]
Der çolê wuha zelîl û pirxem
Hêstir dirijin ji çeşmê pir nerm
[Der:Farsî yebi wateya (di), lew re peyva (di derheqê) çewt û şaş e, ji ber ku (di) bi wateya (der) e…]
Di rûpel 149 de jî wilo dibêje:
Mecnûn ku qenc dizanî Leylê
Hêstir rijiyan şubhê seylê
Lew re divê em „Hêstir“ binivîsin…
Dibe jî li ciyê wê em „eşk“ binivîsin, ji ber ku ew jî bi wateya „rondik û hêstir“ e.
Helbestvanê mezin Şêx Eskerî di „Iqdê Durfam“ de, di rûpel a 34ê de dibêje:
Bibarîne ji dîde eşkê pir xûn
Li ser wê xemê teşbîhê Mecnûn
[Dîde: Çav]
