هەوارخان سەید مراد
گشت ئەو توێژینەوە و لێکۆلینەوانەی دەروونناسی لە بارەی ”کەسایەتی” دەکرێت، زیاتر ئاماژە دەخاتە سەر چۆنیەتی مامەڵەکردن بۆ گەشەکردنی کەسایەتی، توێژەرانی ئەم بوارەش هەوڵدەدەن باشتر لەوە تێبگەن کە چۆن کەسایەتی کاریگەری لەسەر بیرکردنەوە و ڕەفتارەکانمان هەیە.
ڕۆڵی ”کەسایەتی” وا دەکات کە تۆ کێیت؛ کاریگەری لەسەر هەموو شتێک هەیە، تەنانەت لەسەر پەیوەندییەکانتانەوە تا شێوازی ژیانتان. بۆیە پێویستە زیاتر بزانرێت لەسەر کەسایەتی ” چییە.؟
گرنگی دەروونناسی کەسایەتی!.
زۆرجار دەروونناسانی کەسایەتی سەیری ئەوە دەکات کە چۆن کەسایەتی لە تاکێکەوە بۆ تاکێکی تر دەگۆڕێت، یان چۆن کەسایەتی هاوشێوەی یەکتر بێت. ڕەنگە ئەم تێروانینانە ئەرکی هەڵسەنگاندن و دەستنیشانکردن و چارەسەرکردنی تێکچوونی کەسایەتییان پێ بسپێردرێت.
هەروەها تێگەیشتن لە کەسایەتی ڕێگە بە دەروونناسەکان دەدات پێشبینی ئەوە بکەن کە مرۆڤەکان کاردانەوەیان چۆن دەبێت لە هەندێک بارودۆخی دژوار و ئاسایی دا .
بنەمای دەروونناسی کەسایەتی !.
چییە وا دەکات تۆ هەڵگری ئەو کەسایەتیە بیت ؟ زۆر هۆکار هەیە کاریگەرن لەو کەسایەتیەی کە ئەمڕۆ تیادایت، لەوانە جینات، پەروەردەکردنت و ئەزموونەکانی ژیانت” .”
زۆر کەس دەڵێن ئەوەی کە تۆ تایبەت دەکات، تایبەتمەندی شێوازی بیرکردنەوە و هەست و ڕەفتارەکانتە کە کەسایەتیت پێکدەهێنن. بەتێپەربوونی کات و یادەوریەکان دەتوانرێت هەر کەس لە ئایدیا و بیری خۆی دا هەڵسەنگاندن بۆ هەڵسوکەوتی خودی خۆی و دەوروبەری بکات ، رەنگە زۆر بە سادەی هەست بکەین بە وێنەی کەسایەتی بەهێز یاخود لاوازی کەسی بەرامبەر ، دەروونناسان خالی بەهێزی کەسایەتی دەلکێنن بە کۆنترۆلی باری دەروونی کەسەکان لە کاتە سەخت و فشارە بەرزەکان . کە مرۆڤ لەکاتی تورەیی و دەمارگیری و لێکەوتە دەرەکیەکان بتوانێت کۆنترۆلی دەروونی خۆی بکات و رەفتارێکی ئارام و بیرتیژی بنوێنێت . ئەمەش وادەکات پێناسەیەکی دروست بدات لەوەی هەم کەسێکی رەفتار جوانە و هەم مرۆڤێکی بیرمەندە.
گەر زانستیانە پێناسەی کەسایەتی بکەین دەتوانین بڵێین:
كەسایەتی لە خۆ گرتنی ھەموو ئەو ووشە و رەفتار و هەڵسوکەتیە كە ئێمە دەیڵێین و دەیكەین .،،،
ئەو مامەڵە و کاردانەوانەی کە ئەرێنی یان نەرێنی لە ڕوخسارمان دەردەكەوێ و چۆنیەتی ڕەفتار کردن لەگەڵ كێشەكانمان ، کە پەیوەستە بە كەسایەتی ئێمەوە.
تیۆرییەکانی تایبەتمەندی کەسایەتی!.
تیۆرییەکانی تایبەتمەندی کەسایەتی لەسەر ئەو بیرۆکەیە کرۆکە کە کەسایەتی لە سیفەت یان دەرچەی ئامانج پێکهاتووە. کەچۆنیەتی مامەڵەکردن وێنەی کەسایەتی مان نیشان بدات ، سیفەتە ئەرێنیەکان دەبێتە باکگراوندێکی بەهێزی کەسایەتی ، هەروەها دەرچەی ئامانج ، دەروونناسان ئاماژە بە وێنەیەکی تر دەکەن لەسەر کەسایەتیمان کە مرۆڤ جۆری خەون و ئامانج و ئەو پیلانانەی کە دایدەرێژێت و دەیهەوێت هەنگاوی بۆ بنێت ،وابەستەیە بە جۆری کەسایەتی ، کەسایەتی بەهێز خەیاڵی دەستکەوتی گەورە دەکات و هێزی هەنگاونانی گەورە دەبەخشێت بە بیر و جەستەی خۆی . بۆیە سیفەتی مرۆڤ پێکهاتەی سەرەکی ڕۆڵی کەسایەتییە،
دەروونناس ”گۆردۆن ئۆلپۆرت” یەکێک بوو لە یەکەم کەسەکان کە ”کەسایەتی” لە ڕووی سیفەتی تاکەکەسیەوە وەسف کرد. ”ئۆلپۆرت” لە ڕوانگەی مەیلی خۆیەوە پێشنیاری کرد کە تایبەتمەندی جۆری جیاواز هەیە: باو، ناوەندی و کاردیناڵ.
بەلایەنێکی زۆر سیفەت و خوە باوەکانی کەسەکان هاوبەشن لەناو کولتوورێکی دیاریکراودا . سیفەتە ناوەندییەکان ئەوانەن کە کەسایەتی تاک پێکدەهێنن. سیفەتە کاردیناڵەکان ئەوانەن کە ئەوەندە باڵادەستن کە مرۆڤ بە پلەی یەکەم بەو تایبەتمەندیانە ناسراوە.
نموونەیەک لە سیفەتێکی سەرەکی، ”حەپسە خانی نەقیب”. ئەو ئەوەندە بە کارە خێرخوازیەکانی ناسرابوو کە سیفەتی بەخشندەی ناسنامەی کەسایەتی ئەو بووە. .
واتە كەسایەتی پێكھاتەی ژینگە و بۆماوەی تاكە.
دیارە ناتوانین دەستكاری سیفەتە بۆماوەییەكان بكەین بەڵام كە مرۆڤ لە ژینگەیەكی گونجاو ژیا بە دڵنیای بەھێز دەبێ.بۆیە ژینگەی تەندروست بەرهەمی رەفتاری جوان و بیرمەندی دروست دەبێت .
، بۆیە جۆری کەسایەتیمان کاریگەری لەسەر بیرکردنەوە و ڕەفتارەکانمان دەبێت.
هاوکێشەی کەسایەتی دیاری دەکرێت بە سیفەتی مرۆڤەکان و دەرئەنجامی بیرکردنەوەی باش و نواندنی خۆش رەفتاری . دەروونناسی کەسایەتی ئاوێتە دەکەن بە هەڵبژاردنی جۆری پەیوەندییەکان ، کە هاودەم و هاورێیەتی کاریگەری دەبێت لە سەرجۆری کەسایەتی ، بەهەمان چەشن جۆری کەسایەتی کاریگەر دەبێت لە سەر هەلبژاردنی جۆری پەیوەندییەکان .بۆ نمونە، کەسایەتیەکی خەندە ئامێز هاورێیەتی مرۆڤێکی سادە و خۆش روو هەڵدەبژێریت و کەسایەتیەکی جدی هاورێیەتی مرۆڤێکی خۆش کارهەلدەبژێریت ، بەم چەشنە رەفتارەکانیش وێنەی جۆری کەسایەتی دەبن ،بیرکردنەوەکانیش وێنەی ئامانج و ئایدۆلۆژیکی مرۆڤەکان دەبن
