دکتۆر دلێر دزەیی
ئایا خەون بە ژیانەوە دەبینیت لە ئەڵمانیا؟ پرسیار دەکەیت ئایا بە دەستهێنانی داهاتێکی ساڵانەی قورس کە ٧٠ هەزار یۆرۆیە، دەتکاتە ‘دەوڵەمەند’؟ با خۆمان بخزێنینە ناو جیهانی نایەکسانی داهات، بۆ ئەوەی هەندێک ڕۆشنایی بخەینە سەر ئەو بابەتە.
کارکردن: زۆرێک ئاواتەخوازن لێرە بژین، لەبەر سەقامگیری ئابووری و دەرفەتەکانی. داهاتی ساڵانە ٧٠ هەزار یۆرۆ بەڕاستی داهاتێکی ئاسوودەیە. بەڵام زۆر گرینگە لەوە تێبگەیت کە هۆکارەکانی وەک باج و تێچووی ژیان و خەرجییە کەسییەکان، دەتوانن کاریگەرییەکی بەرچاویان لەسەر سامانەکەت هەبێت. ئەڵمانیا شانازی بە سیستمی تەندروستی و پەروەردەی نایابەوە دەکات، بەڵام نرخێکی هەیە. باجەکان پێشکەوتنخوازانەن، واتە ئەوانەی داهاتیان زیاترە، زیاتر دەدەن. لە کاتێکدا ئاستی ژیان بەرزە، بەڵام بەڕێوەبردنی دارایی بە ژیرانە زۆر گرینگە.
کار نەکردن: پاڵپشتی کۆمەڵایەتی (ئاسوودەژیانی): هەموو کەسێک لە ئەڵمانیا داهاتێکی زۆر بەدەست ناهێنێت. سیستمێکی پشتیوانی کۆمەڵایەتی بە باشی دامەزراوە بۆ ئەوانەی کە پێویستیان پێیەتی. ئەو کەسانەی کە ڕووبەڕووی سەختی دارایی دەبنەوە، دەتوانن هاوکاری وەربگرن بۆ پێداویستییە سەرەتاییەکانیان، ئەمەش تۆڕێکی سەلامەتی بۆ کەس و خێزانە لاوازەکان مسۆگەر دەکات. لایەنێکی چارەنووسسازە لە مۆدێلی چاودێری کۆمەڵایەتی ئەڵمانیا.
نموونە: ١.
لە بەرلین ڕێژەی باج بۆ ساڵی ٢٠٢٣ لە پۆلی باجی یەکەم بەبێ باجی کڵێسا بەم شێوەیەیە:
باجی داهات: 20.41% لەسەر داهاتی باجخواز.
زیادەی هاوپشتی: 5.5%ی باجی داهات.
کۆی گشتی مووچەی ساڵانە: ٧٠ هەزار یۆرۆ
باجی داهات (20.41% لە 70 هەزار یۆرۆ): 14,287 یۆرۆ
نرخی زیادەی هاوپشتی (5.5%ی باجی داهات): 785.79 یۆرۆ
70 هەزار یۆرۆ – 14 هەزار و 287 یۆرۆ – 785.79 یۆرۆ – 14 هەزار یۆرۆ = 40 هەزار و 927.21 یۆرۆ
بۆ ژیان ئەم لێبڕینانەی خوارەوە جێبەجێ دەکرێن:
12 مانگ * 1200 یۆرۆ = 14,400 یۆرۆ بۆ بەشدارییەکانی کرێ
١٢ مانگ * ٢٠٠ یۆرۆ = ٢٤٠٠ یۆرۆ بۆ بەشدارییەکانی بیمەی تەندروستی
١٢ مانگ * ١٠٠ یۆرۆ = ١٢٠٠ یۆرۆ بۆ بەشدارییەکانی تری بیمە
٦ هەزار یۆرۆ بۆ تێچووی چاودێری منداڵ
4200 یۆرۆ بۆ تێچووی ئێستای چاککردنەوەی ئۆتۆمبێل و بیمە و سووتەمەنی
داهاتی باجخواز بریتییە لە داهاتی گشتی کەمکردنەوەی لێبڕینەکان. لەم حاڵەتەدا داهاتی باجخواز ١٢ هەزار و ٧٢٧.٢١ یۆرۆیە. جل و بەرگ، سینەما، جەژن، خولیا، پارەی زیادەی دەرمانخانەم حساب نەکرد.
با سیستمی کۆمەڵایەتی ببینین:
کۆی گشتی سوودی تاک کەسێک لە بەرلین نزیکەی ٨٠٠ یۆرۆیە لە مانگێکدا.
ئەمانە هەمووی بە خۆڕایی لەخۆگرتبوو: وەرگرانی یارمەتی کۆمەڵایەتی لە ئەڵمانیا یارمەتی بیمە، شوێنی نیشتەجێبوون و جل و بەرگ وەردەگرن. هەروەها یارمەتی بیمەی تەندروستی، بیمەی چاودێری درێژخایەن، بیمەی خانەنشینی و بیمەی بێکاری وەردەگرن. بڕی ئەم سوودانە بەندە بە تێچووی ژیانەوە.
کۆی گشتی: ٨٠٠*١٢ مانگ= ٩٦٠٠ یۆرۆ
ڕێگەت پێدەدرێت لەسەر بنەمای ٤٠٠ یۆرۆ کار بکەیت کە دەکاتە ٤٨٠٠ یۆرۆ = ١٤٤٠٠ یۆرۆ.
ئێمە وڵاتێکی دۆستی کرێکار نین، سۆسیالیزمە.
