ئیسماعیل عەلی/ ئینکلتەڕا
لگورەی ئەو ڕویدانێن ل رۆژهەلاتا ناڤین ئەم دبینین و کاودانێن سەخت ژبەر شەر و پێکدادانێن دنێڤبەرا حەماس و ئیسراییلێ دا، نەخاسمە پشتی حەفتی ئۆکتۆبەرا ٢٠٢٣ێ، گەلەک قوربانیێن گیانی و ماددی ژهەردوو لایا هاتینە ئەنجامدان، تایبەت قوربانیێن گیانییێن مەزن، پرانیا وان ژن و زاروکێن بێ گونەهن ژلایێ خەلکێ فلەستینی ڤە ل غەززە. نە جهێ گومانیێ یە ئەوا هاتیە رۆیدان، بهەمی کەد و مل، دێ بێژین جهێ دلئێشیا مە گەلێ کوردە کە بدەهان ساڵ بسەر مللەتێ فلەستینی دهێت ژ پێخەمەت بگەهنە ئازادیا خۆ و دانپێدان ب دەولەت و هەبوونا وان ژلایێ جڤاکا نێڤدەولیڤە بێتەکرن. هەروەسا لدەسپیکا کێشەیا فلەستینێ، بۆ چاخێ بووری و تا نۆکە، مللەتێ کورد بدلینی سەرەدەری دگەل مللەتێ فلەستینی هەبۆیە. بەلێ دڤێت هەردەم لهزرا گەلێ مە بیت کۆ مللەتێ کورد دیروکەکا کەڤنتر ژ زۆرداری و ستەمیێ بسەرێ وان هاتیە ببەراوورد دگەل گەلێ فلەستینی. بمۆخابنیڤە، ئەو هوڤ و ستەمی بۆ مێژووەکا گەلەک درێژ لبەر چاڤێن هەمی جیهانێ هاتینە ئەنجامدان، ژوان گەلێن عەرەب و مۆسڵمان، و هەتا ئەڤرو ژی یا بەردەوامە، چ لسەردەمێ دیروکا بەرێ یا ئۆسمانی و سەفەوییا درندانە، ئۆ چ لسەردەمێ شەرین جیهانیێن مەزن و تا دگەهیتە سەردەمێ چەگێ گران یێ نۆکە هێشتا درندە تر و ئەو پیلانێن هەرێمی و نێڤدەولی بسەر مللەتەکێ خۆدان مەزنترین گەل ژلایێ جیۆگرافی ومێژوویی و نەتەوەیی ڤە هاتینە کرن. سەرەڕای ئەو دیروکا تژی خۆیناویا بەردەوام، تا پیکۆڵا کۆمکۆژی و جینۆساییدا ڤی مللەتی هاتییە کرن بدەستێن قرال و حاکمێ بەغدا سەددام حۆسێنی، ج مللەت ژوان عەرەب و مۆسڵمان د هەوارا گەلێ کورد یێ مۆسڵمان نەهاتن. بەروڤاژی، ژ هینگێ وەرە و هەتا ئەڤرو ژی، پرانیا وان عەرەبا یێ مە گەلێ کورد ب دیڤەلانکێن ئیسراییل (عملاء اسرائیل) تومەتبار دکەن. هەر چەندە گەلەک ژوەڵاتێن عەرەبی وەک کەنداڤی، ومۆسڵمان ژی، مینا تۆرکیا، بنهێنیڤە پەیوەندی دگەل ئیسراییلییا هەنە. زێدەباری، ئەو پشتەڤانیا گەلەک ژ خەلکێ مەیێ کورد، تایبەت ئەڤێن ئۆلدار بۆ ئیسلاما خۆ، بەشداری دگەل فلەستینیا ل ١٩٨٢ێ دژی چەکدارێن ئیسراییلی کربوون، ژوان هندەک پێشمەرگەهێن خۆدان ئەزموون مینا مام ریشە ی. بەرامبەر ڤێ، مە وەک کوردان چ پستەڤانیا وەسا ژ خەلکێ فلەستینی نەدیتییە گەلەک کێم نەبیت. بەروڤاژی، بهندەک رەفتارا هەستێن کوردا ئێشاندینە، وەکۆ دانانا پەیکەرێ مەزنترین دکتارتورێ گەلێ کورد سەددام حوسێن ی ل غەززە، هەر ژ ساڵا ١٩٨٩ی و هەتا بەری دەمەکێ کورت بشەفەڵەکا لەشکەرێن ئیسراییلی هاتییە بژکاندن و ژناڤبرن. ئانکۆ بۆ دەمێ ٣٥ ساڵا ئەو پەیکەر یێ دانای بۆ لسەر ئاخا وان و گەلەکا عەبدینی دکرن بۆ وی دکتاتورێ بکومکوژیا گەلێ کورد ڕابووی و هزارا ژنێن کورد کرینە دایکێن شەهیدان.
تنێ بۆ ئێکجارکارەساتێن دژی گەلێ کورد هەستێن هەلبەستڤانەکێ وان یێ نەتەوەیی، مەحموود دەروێش، ی لڤاندن کۆ هەڵبەستەکێ ب کوردستانێ و مللەتێ کورد بنڤێسیت، لێ مۆخابن ژبەر پشتەڤانیا خەلکێ ویێ فلەستینێ و پشتەڤانیا پتریا گەلێن عەرەب، هەڵبەستا خۆ ڤەکێشا و د چ دیوانێن ویێن شیعریدا ئەو هەڵبەست نەهاتیە چاپکرن. هەروەسا لدەمێ لڤیستەڤاڵەکا شیعری ل وەڵاتێ سووید لساڵێن هەشتیا ژ چاخی بووری، هندەک هاوڵاتیێن کورد، ژوان هوزانڤانێ کورد مۆئەییەد تەیب ی، لدویڤ چاڤپێکەفتنەکا خۆ یا تەلەفزیۆنی بەحسکری، داخاز ژ دەروێش ی کر بوون شیعرا خۆ یا لسەر کوردستانێ نڤیسی بخۆینیت، بەلێ ئەوی رەت کر شیعرێ بخوینیت و گووتە وان ئەوی چ هۆزان گورەی کوردستانێ نەبوون. هەر چەندە وی بدەستێن خۆ نڤیسابوو و بدەڤێ خۆ ژی، هێشتا یێ ساخ، لهەلکەفتەکێ خواند بوو و نۆکە ژی جاران ئەم برییا سوشیال میدیایێ و یۆتۆبی دشێین وی ببینین دەمێ وێ شیعرا نەتەوەیی بکوردا نڤیسی دخوینیت.
یا من ڤیای ئاماژێ پێبدەم، دسەر ئەو کاودان و هەلویستێن مە ئاماژە بەحسکرین، مۆخابن پتریا خەلکێ مە، تایبەت پشتی بۆیەرێن ٧ی ئۆکتۆبەرێ، تەعاتۆف و دلینییا وان بۆ خەلکێ غەززە ئەو نەخۆشی و کارەسات و نەهامەتیێن بسەر مللەتێ وان کوردا دا هاتین نخافتن. هەروەک مللەتەک د ئازادی و ئارامیا دا دژیت و ئەڤرۆ خەما وان بتنێ کێشەیا غەززەیە. هۆسا برینێن خۆ ژبیرکرینە و ماینە ببرینێن بیانیا ڤە. لەوا، ئەم گەلەک خەلکێ خۆ دبینین برێیا سوشیال میدیایێ زێدە داخباریا خۆ بۆ مللەتێ فلەستینی دیار دکەن و رۆندکا دبارینن. هندەک ژی مە بچاڤێن خۆ دیتینە وێنە و پرۆفایلێن خۆ یێن فەیسبۆکێ کرینە ئاڵایێن فلەستینێ جهێ ئالایێ کوردستانێ کە بسەدان هزار لاوێن کورد لبن شەهید بۆین. لوی ڕاددەی هەلکەفتێن کوردی یێن نەتەوەیی یان هەلکەفتێن دلئێش بسەرێ مللەتێ ماهاتین ژبیرکرینە و هەر بەحس ناکەن. یا خراپتر ژی، سەرەڕای کوردێن مە یێ ل سنورێ تورکی یان ل رۆژااڤای مینا عیفرینێ دهێنە تۆپبارانکرن و شەهیدکرن، بەلێ ژبەر کێشەیێن بیانیا هەر ئاگەه ژ بۆیەرێن ناڤخۆیی نەماینە و گرنگیێ نادەنێ. ژلایەکدی، گەلەک پرۆتێستێن مەزن بناڤێ فلەستینێ و بلندکرنا ئاڵایێ وان ل کوردستانێ هاتینە کرن، تایبەت لباژێرێن باکوورێ کوردستانێ ، هەروەسا لباژیرێن هەرێما کوردستانێ. لڤێرە بلا خواندەڤا بزانن کە ئەم نە دژی خۆنیشادانێن سڤیلی یێن ئاشتخوازین بۆ پشتەڤانیا هەر گەلەکی بن لدنیایی. یا مە ڤیای رۆنکەین د هندەک ڤان خۆنیشادانا دا ئەوە کە ژلایێ هندەک پارت و هێزین سیاسی هاتینە ئاراستە کرن بۆ خاپاندنا خەلکێ خۆنیشادەر بلڤاندنا هەستێن وان بناڤێ ئایینێ ئیسلامێ و پشتەڤانیا ئازادکرنا قودسێ و بەڵاڤکرنا چەند هزر و ئایدیۆلۆژیێن هشکباوەر دا هزرا نەتەوەیی یا خەلکێ مە پەراویز بکەن. سەرەڕای کە هیچ فلەستینییەکی رۆژەکێ خۆنیشادانەکا نەرازیبوونێ نەکریە بۆ پشتەڤانیا کێشەیا گەلێ کورد، هەروەسا ئیدانا کارینانا چەکی کوژەک ژی نەکریە دژی بی گوننەهێن مللەتێ کورد.
دیسا یا گرنگتر، مۆخابن ئەم وەکۆ کورد د ئێکگرتی نینین دهەلویستێن خۆدا ژبۆ پتر پەرژەوەندا گەلێ کورد، چ لناڤ کوردستانێ یان دەرڤەی کوردستانێ، بەروڤاژی یا ئەم دناڤ فلەستینیا دا دبینین ئەو پتر دئێکگرتینە دژی ئیسراییلێ. ئەڤرو ژ مللەتێ مە دهێتە خواستن ئێکرێزیا هەمی حیزب و لایەنێن سیاسی لهەمی پارچێن کوردستانێ. دگەل هەبوونا لوبیەکێ بهێزیێ ئێکگرتی دەرڤەی کوردستانێ، دا کۆ گەلێن بیانی، مینا گەلێن ئەورۆپی و ئەمریکی و کەنەدی و ئوستورالی و گەلەکێن دی بوها و سەنگەکی بۆ خەلکێ مەیێ کورد دابنن. هەر لسەر ڤی بابەتی و لدوور رەڤەندا کوردی لدەرڤەت وەڵاتی، بەری دەمەکی، ل باژیرێ میدلبیرخ یێ هۆڵەندی خۆنیشادانەک ریکئێخست بوو ژبۆ فیرخوازین زانکوا ئەمریکی یا رۆزفیڵد لدەڤەرا زەیلان دژی ئیسراییلێ و ئاڵایێن فلەستینێ بلندکر بوون و ئیسراییل ل جاددا بتیرۆرێ ناڤ دکرن. لویرێ ئینستیتیۆتا کوردی یا خواندن و ڤەکۆلینا هەماهەنگیەک دگەل خۆنیشادەرێن زانکۆووا رۆزفیڵد کرن و پەشداریا فێرخواز و ماۆستایێن زانکۆووێ دوان پرۆتێستا دا کرن ژ بۆ ئاشتیێ ل جیهانێ و فلەستینێ و غەززە.
لڤێرە مەبەست ئەو نینە دژایەتیا وان بەرێزێن ئینستیتیۆتا کوردی بکەین بۆپشکداریا وێ پرۆتێستا سیڤیلی یا داخوازا ئاشتیێ بۆ گەلێ فلەستینێ کرین، بەلکی داخواز ژدەزگایێن رەوشنبیریێن رەڤەندێن کوردی ئەوە کە ببنە هاندەرەک کۆ بشێن تەخا فێرخواز و رەوشنبیر و ئەکادیمیێن ئەورۆپی، یان یێن هەر جهەکێ دی، هان بدەن ب رێکخستنا پرۆتێستا دژی وان وەڵاتێن هەر دەم بۆینە ئاسیگەهەک درێیا چارەنڤیسێ گەلێ کورد دا و پێکۆڵێن نەهێلانا گەلێ کورد کرینە، دا کۆمکوژیا وان بشەرمەزاری ل خامەی بدەن ودروشمێن ئازادی و سەربخۆییا کوردستانێ بلند کەن.
بهەر حالێ بیت، هەر چەند جیهان دکاودانێن سەخت و تیژ دا دەرباز ببیت، دڤێت هەر دەم نەتەوەیێن کورد و ئاڵایێن کوردستانی لپێش هەر تشتەکی بن. شوڕەش و سەرهلدان وبەرخۆدان وقوربانیێن گەلێ کورد دهزرا گەنجێن مەدا بمینن و ئازاری و دەربدەریێن مللەتێ خۆ ژبیر نەکەن. بلا ئەم خۆنیسشادانا بۆ گەلێ خۆ یێ هێشتا بندەست بکەین و دوژمن و خایینا شەرمزارکەین لهەمبەر جڤاکێ نێڤدەولی. بلا دوژمنێن خۆ بنیاسین و مللەت بدەسهەلاتڤە ببنە ئاسیگەهەک لهەمبەر ناحەزین وان. مۆخابن، وەک چاڤێ رۆژێ یا دیارە کۆ ببەهانەیا نە لۆجیکانە ب تومەتبارکرنا کوردان بۆ پشتەڤانیا مۆسادا ئیسراییلێ، جار بۆ جار هەڤلیرا پایتەخت یا دکەڤیتە دگەفێن دوژواردا ودبیتە ئارمانجا درۆن و مۆشەکین رژێما ئیرانێ ئەوا ب حەماسێ جەنگێ خۆ یێ پرۆکزی دژی ئیسراییلێ و رۆژهەڵاتا ناڤین دکەت. لەوا ئەگەر ئەم وەک مللەتێ کورد ب لوجیکانە هزرا خۆ د دوژمنێن خۆدا نەکەین، وەک بساوێلکەیی پشتەڤانیا ئەڤان عەرەبا بکەین، دێ هەر کوردان بدیڤەلانکێن دوژمنێن خۆ بینن و هەرچ گورزێن مەزن هەبن دێ برییا دوژمنێن مە ب باژێرێن کوردستانێ وەرکەن.
