دکتۆر بەهمەن جەبار
لە سەردەمێکدا کە میدیا زاڵە بەسەر ژیانی ڕۆژانەماندا، ئەو پەیامانەی زنجیرە تەلەفزیۆنی و فیلمەکان و کورتە ڤیدیۆیەکانی سۆشیال میدیا دەیگەیەنن، ڕۆڵێکی گەورە دەگێڕن لە داڕشتنی بەها و بیروباوەڕی کۆمەڵایەتیدا. لە نێو ئەو گێڕانەوە باڵادەستانەی کە دزەیان کردۆتە ناو شاشەکانمانەوە، شکۆمەندکردنی سامان و بیرۆکەی ئەوەی کە سامان نەک هەر خواستراو نییە، بەڵکو نزیکە لە مافێکی بۆماوەیی. ئەم ئایدۆلۆژیایە بە توندی دژایەتی بەهاکانی یەکسانی و دادپەروەری دەکات کە زۆرێک لە کولتوورەکان بە کوردەوە خەباتیان بۆ کردووە.
شکۆمەندکردنی سەروەت و سامان لە میدیاکاندا:
زۆرجار زنجیرە تەلەفزیۆنییەکان و فیلمەکان شێوازی ژیانێکی گرانبەها نیشان دەدەن کە پەیوەندی بە سامانەوە هەیە. کارەکتەرە دەوڵەمەندەکان بە شێوەیەکی گشتی وەک سەرکەوتوو و دڵخۆش و بەهێز پێشکەش دەکرێن، لە کاتێکدا کارەکتەرە نادەوڵەمەندەکان وەک بێهزر، نەخۆش، یان کەمتر لە خەڵک پێشکەش دەکرێن. ئەم دووانەیە ئەوەمان بۆ دەردەخات کە سامان هاوواتای بەهای کەسی و سەرکەوتنە. دراماکانی وەک (تاقانەکەم) و (هاوڕێکان) و زۆری تریش بە شانازییەوە ئەو بیرۆکەیە بەرەوپێش دەبەن کە سامان دەبێتە هۆی بەختەوەری و قبوڵکردنی کۆمەڵایەتی.
ئەم گێڕانەوانە تەنیا لە میدیای ڕۆژئاوادا سنووردار نین، پانتایی جیهانی بەرنامە و فیلمە تەلەفزیۆنییە ئەمریکییەکان بەو مانایەیە کە ئەم بەهایانە بۆ بینەرانی جۆراوجۆر پەخش دەکرێن و کاریگەرییان لەسەر کولتوورە جیاوازەکان دەبێت. وێناکردنی خەونی ئەمریکی- ئەو باوەڕەی کە هەر کەسێک، بەبێ گوێدانە پاشخانێک، دەتوانێت لە ڕێگەی کاری قورسەوە سەرکەوتنی دارایی بەدەستبهێنێت- لەنێو ئەو گێڕانەوە تایبەتمەندانەدایە. بەڵام زۆرجار ئەم خەونە بۆ زۆر کەس وەک فانتازیایەک دەمێنێتەوە و سێبەری لەسەر واقیعی سەختی نایەکسانی کۆمەڵایەتی و ئابووری دادەنێت.
خەونی ئەمریکی: خەیاڵێکی فریودەر:
خەونی ئەمریکی، وەک لە میدیاکاندا وێنا دەکرێت، گێڕانەوەیەکی بەهێزە کە ئەوە پیشان دەدات کە بەرەو سەرەوەی پلیکانەی کۆمەڵایەتی بۆ هەر کەسێک بەردەستە. بەڵام ئەم ئایدیاڵە زۆرجار فێڵێکە، فانتازیایەکی فریودەرە کە ئەو بەربەست و نایەکسانییە سیستماتیکیانە لەبەرچاو ناگرێت کە ڕێگری لە زۆرێک دەکەن بۆ بەدەستهێنانی ئەم سەرکەوتنە. پێشینەی ئابووری کۆمەڵایەتی، دەستڕاگەیشتن بە خوێندن و لایەنگری ڕەگەزی و جێندەری هۆکاری گرنگن کە ڕێگری لە دەرفەتی یەکسان دەکەن.
میدیاکان بە بەرەوپێشبردنی خەونی ئەمریکی دەتوانن چاوەڕوانییەکی ناڕاستەقینە و هەستکردن بە شکست لەناو ئەو کەسانەدا دروست بکەن کە ناتوانن بەم ئایدیاڵە بگەن. ئەمەش هاندەری دیدێکی نالۆژیکییە بۆ سەرکەوتن، بە پشتگوێخستنی ئەو بەربەستە پێکهاتەییانەی کە زۆرێک ڕووبەڕوویان دەبێتەوە. ئەمەش دەتوانێت ببێتە هۆی باوەڕێکی زیانبەخشی کۆمەڵایەتی کە ئەوانەی دەوڵەمەند نین بە سادەیی بە ڕادەی پێویست کاریان نەکردووە، بە پشتگوێخستنی هۆکارە کۆمەڵایەتی و ئابوورییە ئاڵۆزەکان.
خەباتی کورد بۆ یەکسانی و دادپەروەری:
لەبەرامبەردا خەباتی کورد لە مێژە ڕەگ و ڕیشەی لە بەدواداچوونی یەکسانی و دادپەروەریدا داکوتاوە. گەلی کورد ڕووبەڕووی ئاستەنگی بەرچاو بووەتەوە، لەوانە سەرکوتی سیاسی، پەراوێزخستنی کولتووری، سەختی ئابووری. سەرەڕای ئەم ئاستەنگانە، جەختکردنەوەیەکی بەهێز لەسەر بەها بەکۆمەڵەکان، دادپەروەری کۆمەڵایەتی، پێشکەوتنی بەکۆمەڵ لەناو کۆمەڵگای کوردیدا هەبووە و هەیە.
خەباتی کورد بۆ یەکسانی لە بەرامبەر بەدواداچوونی تاکگەرایی بۆ سەروەت و سامان کە میدیاکان شکۆمەندی دەکەن، بە پێچەوانەوە وەستاوە. ئەمەش تیشک دەخاتە سەر گرنگی کۆمەڵگا، سەرچاوە هاوبەشەکان و دەرفەتی دادپەروەرانە بۆ هەموو ئەندامانی کۆمەڵگا. ئەم دیدگایە بۆ تەحەدای گێڕانەوە باڵادەستەکان کە لە بەرژەوەندی سامان و سەرکەوتنی تاکەکەسیدان لەسەر حیسابی خۆشگوزەرانی بەکۆمەڵ، زۆر گرنگە.
بە لەبەرچاوگرتنی کاریگەری بەرچاوی میدیا لەسەر بەها کۆمەڵایەتییەکان، پێویستییەکی بەپەلە هەیە بۆ لێپرسینەوەی زیاتر لەو ناوەڕۆکانەدا کە بەرهەم دەهێنرێن و دابەش دەکرێن. میدیاکان پێویستە ئاگاداری ئەو پەیامانە بن کە بانگەشەیان بۆ دەکەن و هەوڵبدەن وێنەیەکی هاوسەنگتر و واقیعیتر لە سەرکەوتن و بەختەوەری بخەنەڕوو.
گێڕانەوەی جۆراوجۆر کە تیشک دەخەنە سەر ڕێگا جیاوازەکانی بەدیهێنان، لە دەرەوەی کەڵەکەکردنی سامان، شتێکی بنەڕەتین. ئەو چیرۆکانەی کە سەرنجیان لەسەر کۆمەڵگە، دادپەروەری کۆمەڵایەتی و دەرفەتی دادپەروەرانەن، دەتوانن مۆدێلی بەدیل بۆ سەرکەوتن دابین بکەن کە قووڵتر لەگەڵ بەهاکانی یەکسانی و دادپەروەریدا هاوتەریب بن.
شکۆمەندکردنی سەروەت و سامان لەلایەن میدیاکانەوە و بەرەوپێشبردنی خەونی ئەمریکی وەک ئامانجێکی بەدەستهێنان بۆ هەمووان ئەفسانەیەکی بەربڵاوە کە دەبێت ڕەخنەی قووڵی لێبگیرێت. بۆ زۆرێک لە کولتوورەکان، وەک کورد، بەهاکانی یەکسانی و دادپەروەری بناغەن و خۆشگوزەرانی بەکۆمەڵ لەسەر حیسابی سامانی تاکەکەسی لە پێشینەیە. بە بەرەنگاربوونەوەی گێڕانەوەی میدیایی باڵادەست و پێشخستنی نوێنەرایەتییە گشتگیرتر و دادپەروەرانەترەکانی سەرکەوتن، دەتوانین کۆمەڵگایەک پەروەردە بکەین کە دادپەروەری و پێشکەوتنی بەکۆمەڵ بە نرخ بزانێت بەسەر هاندانی فریودەرانەی ساماندا.
