خوێندنەوە یەكێكە لە پێداویستییەكانی ژیانی مرۆڤ. خوێندنەوە خۆراكی ڕۆحە، كلیلی بەدەستهێنانی زانین و زانیارییە، كەرەستەی دەوڵەمەندكردنی كاتی دەستبەتاڵییە. خوێندنەوە یارمەتیی مێشكی مرۆڤ دەدات بۆ وردبوونەوە، لێكۆڵینەوە، تێڕامان، بەراوردكردن، پەیوەندیكردن و پەرەپێدانی توانا ئەقڵییەكانی وەك داهێنان، وێناكردن، خەیاڵكردنەوە، دۆزینەوە و ئاشكراكردنی شتە ئاڵۆز و پەنهانەكانی دەوروبەر، بە مەبەستی گەیشتنە حەقیقەت و لێكدانەوەی گەلێك دیاردەی سروشتی و كۆمەڵایەتی و ژینگەیی، بۆ گەیشتنە ژیانێكی باشتر و تێركردنی ئەو پێداویستیانەی بۆ بەردەوامبوون و مانەوەی مرۆڤ گرنگن.
خوێندنەوە ئامڕازی پێكگەیشتنی كولتووریی نێوان میللەت و نەتەوەكانی جیهان و بەدەستهێنانی ئەزموونی ئەوانی دیكە و پردی پەیوەندیی نێوان ڕابردوو و ئیمڕۆ و داهاتوو و زاخاودانی ئاكاری تاكەكەسی و چارەسەركردنی گەلێك نەخۆشیی دەروونییە.
بەداخەوە خوێندنەوە لای ئێمە هێشتا نەبۆتە نەریت و لە ئاستی تاكەكەسیدا گیریخواردوە و بە ڕێژەیەكی كەم بەدیدەكرێت و تاكو ئەم ساتەوەختە بازنەی ڕۆژنامە و گۆڤاری تێنەپەڕاندوە. ئەوەش دەگەڕێتەوە بۆ شێوازی پەروەردەكردنی خێزان و سیستەمی خوێندن لە كوردستان، چونكە خوێندنەوە شتێكە دەكرێت لە منداڵییەوە لەناو مرۆڤدا بچێنرێت، ئەگەر ئەوە نەكرێت، ئەوا سەختە دواتر و بە گەورەیی دەستەبەربكرێت. یەكەمین بەركەوتنی مرۆڤی ئێمە لەگەڵ كتێبدا، كاتی چوونە قوتابخانەیە و لەگەڵ كتێبی وانەكانی خوێندندایە، كە گرێدراوی ئامادەكردن و تاقیكردنەوە و زۆربۆهێنانن، واتە سەرچاوەی ترس و تاڕادەیەك ڕقلێبوونەوەن. لە زۆربەی خێزانەكانی لای خۆشماندا، بە هۆی نەخوێندەواریی ئەلف و بێی و ڕۆشنبیرییەوە، دایك و باوكەكان بایەخ نادەن بە ڕاهێنانی منداڵ لەسەر خوێندنەوە، بۆ خۆشیان لەبەرئەوەی بەرهەمی كۆمەڵگەیەكی نامۆن بە خوێندنەوەو ناخوێننەوە، هەتاكو ببنە نموونەی چاولێكردن و ئیلهامبەخشین بۆ منداڵەكانیان. سیستەمی خوێندنیش، سیستەمێكی پێشوەخت چوارچێوە بۆ دانراوە و لەسەر بنچینەی پێ لەبەركردن و كۆپیكردن و ئامادەكردن بۆ تاقیكردنەوەكان دامەزراوە و مێشكێكی كراوەی دیالۆگخوازی بەرهەمهێن ناهێنێتەئاراوە، جگە لە كتێبی دیاریكراویش، ئاوڕ لە سەرچاوەی دیكە ناداتەوە و هانی قوتابی نادات بۆ خوێندنەوە و ئاشنابوون بە دنیای گەورەی كتێب.
وێڕای ئەو هۆكارانەی سەرەوە، كەمیی خوێندنەوەی كتێب دەگەڕێتەوە بۆ نەبوونی خەمی زانستی و فیكری و ڕۆشنبیری لای زۆرێك لە تاكەكانی كۆمەڵگە، پیواری(غیابی) كتێبخانەی گەڕەك و ناوچەكان، كە پڕبن لەو كتێبانەی مرۆڤ پێویستی پێیانە و بێ ماندوبوونی زۆر پێیان دەگات، كەمیی تیراژی كتێبەكان و هەژاریی ناوەڕۆكی زۆرێكیان، كە وەڵامدەرەوەی پێداویستیەكانی مرۆڤی ئەم سەردەمە نین، نزمیی ئاستی بژێویی خەڵك و سەرقاڵبوونیان بە گرفتەكانی ژیانەوە، كە ڕێگرن لەبەردەم كڕینی كتێب و دۆزینەوەی كاتی خوێندنەوەدا.
هەروەها كەمیی خوێندنەوەی كتێب لەم ڕۆژگارەدا دەگەڕێتەوە بۆ زاڵبوونی كولتووری بیستەكی، واتەی پشتبەستنی تاكی كورد بەوەی لە ڕێگەی ئاخاوتن و گوێكرتنەوە دەستیدەكەوێت و سەرهەڵدانی ئەوەی پێی دەوترێ خوێنەری چاوەكی، واتە ئەو مرۆڤەی پەنادەبات بۆ ئامڕازەكانی وەك تەلەفزیۆنە لۆكاڵی و ئاسمانییەكان و دەیانكاتە سەرچاوەی سەرەكیی بەدەستهێنانی زانین و زانیاری، ئەو ئامڕازانەی زیاتر جەغت لەسەر لایەنی سەرگەرمكردن و كات بەسەربردن دەكەنەوە، تاوەكو لایەنی ڕۆشنبیری و فیكری.
بۆ ئەوەی خوێندنەوە لای ئێمە ببێت بە نەریتێك و خەڵكی پەیوەستبكرێت بەخوێندنەوەوە، سەرەتا لە ڕێگەی ڕاگەیاندن و هەڵمەتی هوشیاركردنەوەوە خوێندنەوە لەناو خێزانەكانی كوردستاندا بكرێتە نەریتێك و سوود و گرنگیی بۆ داهاتووی نەوەكانمان بۆ دایك و باوكان ڕوونبكرێتەوە. ئینجا وەزارەتی پەروەردە خوێندنەوە بكاتە بەشێكی گرنگی سیستەمی خوێندن لە هەموو قۆناغەكاندا و كتێبخانەی پڕ كتێبی پێویست لە هەر قوتابخانەیەكدا دابمەزرێنێت، كە بەردەوام كتێبی لێ بخوازرێت بۆ خوێندنەوە و كاتی خوێندنەوەی تیادا دیاریبكرێت. هەروەها پێشبڕكێ بكرێت لەنێوان قوتابیاندا سەبارەت بە بڕی خوێندنەوە و ئاستی تێگەیشتن و خەڵات بۆ بەتواناكان دیاریبكرێت. حكومەتیش لە هەموو گەڕەكەكاندا كتێبخانە بكاتەوە، هەتا ڕێگەوبان و سەختی چوونە كتێبخانە ڕێگرنەبێت لەبەردەم وەرگرتنی كتێب و خوێندنەوەیدا. شان بەشانی ئەوە چاپبوونی كتێب بە تیراژی زۆر و نرخی هەرزان پشتگیری بكرێت، هەتا كڕین و دەستكەوتنی كتێب ئاسان بێت و هەركەسێك بتوانێت دەستەبەری بكات.
نوسینی : علی جمال
