جۆرەکانی پاراستن لە ئەڵمانیا، کێ مافی مانەوەی هەیە و کێ نییەتی و، کێ دەبێت بڕوات.
ئەگەر بە هۆکاری سیاسی یان مرۆیی بێینە ئەڵمانیا و بمانەوێت لە ئەڵمانیا بمێنینەوە، دەتوانین داوای پەنابەری بکەین. ئەگەر داواکاری پەنابەریت پێ بدرێت، لە ئەڵمانیا مۆڵەتی مانەوەت پێدەدرێت، سێ جۆری جیاوازی پاراستن هەیە بۆ پەنابەران:
یەکەم: بۆ ئەوەی وەک خاوەن پەنابەری سیاسی (Asylberechtigter) بناسرێت، یان وەک مافی پاراستنی پەنابەری مرۆیی (Flüchtlingsschutz)، و لەوانەیە پاراستنی لاوەکی (Flüchtlingsschutz) وەربگریت.
جگە لە سێ جۆرە پاراستنەکە، فەرمانگەی فیدراڵی بۆ کۆچ و پەنابەران (BAMF) دەتوانێت قەدەغەکردنی نیشتمانی بۆ دیپۆرتکردنەوە دەربکات (nationales Abschiebungsverbot)، لەو حاڵەتەدا مۆڵەتی نیشتەجێبوونت پێدەدرێت.
جۆرەکانی پاراستن لە ئەڵمانیا: ١.
پەنابەری (Asylberechtigter)
بەپێی مادەی ١٦(ئە)ی یاسای بنەڕەتی، مافی پەنابەری دەدرێت بەو کەسانەی کە لە وڵاتی ڕەسەنی خۆیاندا لەلایەن دەوڵەت یان ڕێکخراوێکی نزیک لێیەوە تووشی گۆشەگیری سیاسی دەبن. زاراوەی “گۆشەگیری سیاسی” ئاماژەیە بۆ دۆخێک کە مرۆڤێک بەهۆی ڕەگەز، ئایین، نەتەوە، بیروباوەڕی سیاسی، یان ئەندامێتی لە گرووپێکی کۆمەڵایەتی دیاریکراو، لە مەترسی لەناوچوون یان زیندانی دەکرێت.
ئەم کەسانە تەنیا کاتێک دەتوانرێت وەک پەنابەری سیاسی بناسرێنەوە کە ڕاستەوخۆ بچنە ناو ئەڵمانیاوە نەک لە ڕێگەی وڵاتێکی سێیەمی سەلامەتەوە. بەو پێیەی ئەڵمانیا لەلایەن وڵاتانی ئەوروپاوە دەورە دراوە (واتە وڵاتانی سێیەمی سەلامەت)، تەنها کاتێک دەتوانرێت بناسرێتەوە کە ڕاستەوخۆ بە فڕۆکە بفڕیت بۆ ئەڵمانیا.
پەناخوازە دانپێدانراوەکان مۆڵەتی مانەوەیان پێدەدرێت بۆ ماوەی سێ ساڵ. ئەگەر دۆخی وڵاتەکەت باش نەبوو، ئیقامە بۆ ماوەی سێ ساڵی دیکە درێژ دەکرێتەوە، هەروەها دەتوانرێت دوای سێ ساڵ و لە ژێر هەندێک مەرجدا داوای ئیقامەی هەمیشەیی بکرێت.
پاراستنی پەنابەران (Flüchtlingsschutz)
پەنابەرە دانپێدانراوەکان (مادەی ٦٠ی یاسای نیشتەجێبوون
١)
هەمان مافی ئەوانەی مافی پەنابەرییان هەیە. پێگەی پەنابەری بەپێی رێککەوتننامەی پەنابەرانی ژنێڤ بەو کەسانە دەدرێت کە لە وڵاتی ڕەسەنەکەیاندا گۆشەگیرییان لەسەر کراوە بەهۆی ڕەگەز، ئایین، نەتەوە، بیروباوەڕی سیاسی، یان ئەندامێتی لە گروپێکی کۆمەڵایەتی دیاریکراو. مرۆڤ دەتوانێت لەلایەن گروپە حکومییەکان یان ناحکومییەکانەوە
گۆشەگیری بکرێت تا ئەو کاتەی دەوڵەت لە وڵاتەکەی خۆیدا لە زیان نەپارێزێت. دەتوانرێت مافی پەنابەرییان پێ بدرێت تەنانەت ئەگەر لە ڕێگەی وڵاتێکی سێیەمی سەلامەتەوە بچنە ناو ئەڵمانیاوە؛ بەپێچەوانەی مافی پەنابەری، بۆ بەدەستهێنانی باری پەنابەری، پێویست ناکات ڕاستەوخۆ بە فڕۆکە گەشت بکرێت بۆ ئەڵمانیا.
لە ئەگەری بەدەستهێنانی ئەم جۆرە پاراستنە، تۆ مافی بەدەستهێنانی نیشتەجێبوونی سێ ساڵەت هەیە لە ئەڵمانیا، دوای ئەوە پێداچوونەوە بە دۆخی پاراستن دەکرێت.
پەنابەرە دانپێدانراوەکان مافی “بەڵگەنامەی گەشتی پەنابەران” (GFK-Pass)یان هەیە کە دەتوانن بەهۆیەوە گەشت بکەن بۆ دەرەوەی وڵات. بەڵام وەک پەنابەری دانپێدانراو ناتوانن بچنە ناو وڵاتی ڕەسەنی خۆیانەوە؛
ئەگەر گەشت بکەن بۆ وڵاتی ڕەسەنەکەیان، ئەمە ڕەنگە ببێتە هۆی لەدەستدانی مۆڵەتی مانەوەیان لە ئەڵمانیا.
پاراستنی لق (Subsidiärer Schutz)
ئەو کەسانەی کە وەک شایستەی پەنابەری یان وەک پەنابەر دانپێدانانیان نییە، دەتوانرێت پارێزگاری زیاتریان پێبدرێت بەپێی مادەی (4 AsylG 1). دەتوانرێت پاراستنی یارمەتیدەر بەو کەسانە بدرێت کە تووشی گۆشەگیری کەسی نین بەڵام مەترسی زۆریان لەسەرە، بۆ نموونە لە ڕێگەی شەڕ یان پێشێلکردنی توندی مافەکانی مرۆڤەوە (بۆ نموونە سزای لە سێدارەدان، ئەشکەنجەدان و مامەڵەی نامرۆڤانە).
ئەوانەی مافی پاراستنی یارمەتیدەریان هەیە مۆڵەتی نیشتەجێبوون بۆ ماوەی ساڵێک وەردەگرن. دەتوانرێت مۆڵەتەکە بۆ دوو ساڵی دیکە درێژ بکرێتەوە ئەگەر دۆخی وڵاتی زێدی باشتر نەبێت.
هەروەها خاوەن پاراستنی لقەکان دەتوانن داوای مۆڵەتی نیشتەجێبوونی هەمیشەیی بکەن، لە درەنگترین کاتدا، دوای پێنج ساڵ و لە ژێر هەندێک مەرجدا.
ئەوانەی پاراستنی یارمەتیدەریان پێدەدرێت مافی ئەوەیان نییە داوای بەڵگەنامەی گەشتی پەنابەران (GFP-Pass) بکەن.
قەدەغەکردنی دیپۆرتکردنەوە (Nationales Absschiebungsverbot)
لە حاڵەتی ئەو کەسانەی کە مافی پەنابەری سیاسی یان مرۆیی یان پاراستنی یارمەتیدەریان دانپێدانەنراوە، فایلەکانیان دەکۆڵرێتەوە بۆ ئەوەی بزانرێت ئایا نیشتەجێبوون لە ئەڵمانیا بە هۆکاری دیکە دەکرێت یان نا. لە بنەڕەتدا،
هیچ کەسێک ناتوانێت دیپۆرت بکرێتەوە ئەگەر لە ژێر هەڕەشەی پێشێلکردنی مافی مرۆڤ یان مەترسی نزیک لە ژیان یان ئازادی خۆی لە وڵاتەکەی خۆیدا بێت (بەشی ٦٠ (٥) یان (٧)ی یاسای نیشتەجێبوون). بۆ نموونە کەسانێک کە بە سەختی نەخۆشن و ناتوانن لە وڵاتەکەیان چارەسەر بکرێن. ئەو کەسانەی کە قەدەغەکردنی نیشتمانی بۆ دیپۆرتکردنەوە لە دژی دەرچووە، مۆڵەتی نیشتەجێبوون بۆ ماوەی ساڵێک وەردەگرن.
ئەگەر دۆخەکە باش نەبوو ئەوا مۆڵەتەکە درێژ دەکرێتەوە.
دوای لانیکەم پێنج ساڵ دەتوانیت داوای مۆڵەتی نیشتەجێبوونی هەمیشەیی بکەیت بە هەندێک مەرج.
کێ مافی مانەوەی هەیە لە ئەڵمانیا و کێ نییە؟
تەنها ئەو پەناخوازانەی کە یەکێک لەم چوار جۆرە پاراستنەیان پێدراوە مافی مانەوەیان هەیە لە ئەڵمانیا، هەربۆیە هەموو ئەو کۆچبەرە نایاساییانەی دیکە کە بە شێوەیەکی نایاسایی لە ئەڵمانیا دەژین، پابەندن بە دەستبەجێ بگەڕێنەوە وڵاتەکەیان – بە ئارەزووی خۆیان یان لە ژێر ناچاری پۆلیسدا.
ئەگەر هەندێک وڵات سەلامەت بن، کۆچبەران ناچارن بگەڕێنەوە بۆیان، ئەڵمانیا هیچ پارێزگارییەکیان پێشکەش ناکات. لەم دواییانەدا پرۆسەی داواکردن بە شێوەیەکی بەرچاو خێراتر بووە و حکومەتی فیدراڵی یاساکانی پەنابەری توندتر کردووە.
بۆیە ئێستا دەسەڵاتداران رێوشوێنی زیاتر دەگرنەبەر بۆ ناسینەوەی داواکار.
جیاکاریەک:
لە ئەگەری سەردانێک بۆ وڵاتی زێدی بەهۆی دۆخێکی مرۆیی جددی، BAMF دەتوانێت ئەم سەردانە پشتگوێ بخات و مۆڵەتی نیشتەجێبوون هەڵنەوەشێنێتەوە؛ ئەمەش بە ئارەزووی ستافەکە دەبێت لەسەر بنەمای کەیس بە کەیس.
سەرچاوە.. handbookgermany
