كریستیانەكانی دەشتی نەینەوا توڕە و نیگەرانن، چونكە ئەو جموجۆڵە حكومییەی بۆ خزمەتگوزاری و خزمەتی شارەكانیان هەبوو لەكاتی سەردانەكەی پاپای ڤاتیكان، ئێستا یان نەماوە یاخود زۆر سست بووە.
پاپا فرانسیس، پاپای ڤاتیكان، سەرلەبەیانی 7ی ئاداری 2021 له به‌غداوه گه‌یشته فڕۆكه‌خانه‌ی هه‌ولێر و دواتر به هه‌لیكۆپته‌ر چووه شاری موسڵ، له كڵێسای حه‌وشه‌ی به‌یعه چاوی به هاوڵاتیانی كریستیان كه‌وت و نوێژی بۆ قوربانییانی شه‌ڕ كرد.
سەردانەكەی پاپا لە 5ی ئادار تا 8ی ئاداری خایاند.
پاپا لە نەینەوا نیگەرانی لە وێرانكارییەكانی شەڕ دەبڕی، داوای ئاوەدانی و خزمەتگوزاری كرد، بەپێویستیشی زانی كریستیانه‌كانی نه‌ینه‌وا جارێكیتر بۆ زێدی خۆیان بگه‌ڕێنه‌وه و له بنیاتنانه‌وه‌ی ناوچه‌كه‌یاندا به‌شداربن.
“دوای سەردانی پاپا هەندێك جموجۆڵ لەلایەن حكومەتەوە هەبوو بۆ پرۆژەی خزمەتگوزاری، بەڵام پرۆسەكە زۆر زۆر هێواش بوو، ئەوەی چاوەڕوانی بوین وادەرنەچوو” مەتی كەزیا، چالاكوانی مەدەنی لە تلێكف بۆ (كەركوك ناو) وای وت.
ئەو دەڵێت داواكاری ئەوان خێراكردنی دەستی ئاوەدانی و سڕینەوەی شوێنەوارەكانی داعشە.
قەزای تلكێف (18كم باكوری موسڵ)، ژمارەی دانیشتوانی بە 215 هەزار كەس دەخەمڵێنرێت و زۆرینەیان كریستیانن، قەزاكە بۆ نزیكەی سێ ساڵ لەژێر دەستی داعشدا بوو.
عادل زارا، دانیشتوی ناحیەی ئەلقوشی قەزای تلكێف بە (كەركوك ناو)ی وت “هەرچەندە پاپا پەیام و داواكاری بە ناوی كریستیانەكانەوە گەیاندە لێپرسراوانی عیراق، بەڵام تائێستا هیچمان بۆ نەكراوە، ئێمە سوپاسی پاپا دەكەین هات و قسەی چاك و نزای بۆ كردین، بەڵام هیچی لە بارودۆخی كریستیانەكان نەگۆڕی”.
“لێپرسراوانی عیراق گوێیان لە پەیام و داواكارییەكانی پاپا نەگرت، هەر دوای گەڕانەوەی هەموو شتێك وەك جارانی لێهاتەوە، كوشتن و بێكاری و نەبونی خزمەتگوزاری و دەیان كێشەی دیكە لە دەشتی نەینەوا هەن” بەوتەی زارا.
ئەو ستایشی بەڕێوەبەرایەتی ناحیەكەی دەكات “بەتوانا و داهاتی سنوردار”ەوە توانیانە هەندێك خزمەتگوزاری بە هاوڵاتیان بگەیەنن.
هەر سەردانەكەی پاپا كۆتاییهات هەموو ئەو جموجۆڵەی بۆ خزمەتگوزاری هەبوو وەستا
پاپای ڤاتیكان دوای نوێژ و نزا لە ناوەندی شاری موسڵ، بە هەلیكۆپتەر سەردانی قەرەقوش (32كم باشوری خۆرهەڵاتی موسڵ)ی كرد و لە كڵێسای تاهیره ئه‌لكوبرا دڵته‌نگی خۆی به‌رانبه‌ر وێرانكارییه‌كانی شه‌ڕی داعش نیشاندا.
“پێش هاتنی پاپا حكومەت شەقامەكانی خاوێن كردەوە و دەستیكردەوە بە تەواوكردنی كۆمەڵێك پرۆژەی راگیراو، بەڵام هەر سەردانەكە كۆتاییهات هەموو ئەوانە وەستا، بە داخەوە چیتر پرۆژە و شتی نوێمان نەبینی، هێشتا لەڕوی خزمەتگوزاری و پرۆژە و كڵێسا و خانوی هاوڵاتیانی ناوچەكە وێرانەیە” بەوتەی عیسام یاكۆ، سەرپەرشتیاری پەروەردەیی لە پەروەردەی تلكێف.
“پاپا رۆیشت و ئێمەش ژیانمان گەڕایەوە شوێنی خۆی، دەیان كێشەمان بێ چارەسەر ماونەتەوە و حكومەت گرنگی بە ناوچە كریستیان نشینەكان نادات”.
عیسام یاكۆ دەڵێت سودی سەردانەكەی پاپا لەروی مەعنەوییەوە بوو، هانیدان و ئەو هێزەی پێبەخشین زێدی خۆیان بۆ كەس بەجێنەهڵێن “هەرچەندە هێشتا كریستیانەكان دەترسن روبەڕوی دوژمنی دیكەی وەك داعش ببنەوە”.
داعش له ناوه‌ڕاستی 2014 دا كاتێك نەینەوای كۆنتڕۆڵكرد؛ سێ بژارده‌ی خستە بەردەم کریستیانەکان ئەوانیش ئیسلامبون، پێدانی جزیە یان بەجێهێشتنی ماڵ و حاڵیان، بۆیە زۆرینه به ناچاری ئاواره‌بون و زۆربه‌ی شوێنه ئایینییه‌كانیشیان وێران كران.
عەمار یاكۆ، سەرپەرشتیاری كڵێسای تاهیرە ئەلكوبرا لە قەرەقوش بە (كەركوك ناو)ی وت “بارودۆخی ناوچەكە لەدوای سەردانەكەی پاپا وەك پێشتری لێهاتۆتەوە، هەندێك جوڵەی خزمەتگوزاری هەن بەڵام لە ئاستێكی كەم و لاوازدایە”.
ئەو پێیوایە ناكرێت سەردانەكەی پاپا تەنیا بە گەڕانەوەی خزمەتگوزاری و ئاوەدانی ناوچەكانیانەوە ببەستنەوە، “لەهەموی گرنگتر پەیامی ئاشتی و پێكەوەژیانی نێوان پێكهاتەكان بوو كە پاپا زۆر جەختی لێكردەوە”.
یاكۆ دەڵێت لەگەڵ پرۆژەی خزمەتگوزاریدا، سەقامگیری ئەمنی گرنگترە و “ئێمە داواكارین بارودۆخی ئەمنی باشتربێت و ئاوارەكان بتوانن بگەڕێنەوە، لەوەشدا زۆر رەشبین نیم و چاوەڕێین داواكارییەكانی پاپا بۆ عیراق و كریستیانەكان جێبەجێبكرێن”.
به‌پێی ئاماره‌كانی هه‌ردوو حكومه‌تی فیدراڵی عیراق و هه‌رێمی كوردستان، ده‌یان هه‌زار خانه‌واده‌ی كریستیان هێشتا نه‌گه‌ڕاونه‌ته‌وه زێدی خۆیان و له ئاواره‌ییدا ده‌ژین، جگه له‌وه‌ی هه‌زاران خێزانی تر – ته‌نیا له نه‌ینه‌وا زیاتر له 24 هه‌زار خێزان- به‌ره‌و وڵاتانی تر كۆچیانكردووه.
له كۆی زیاتر له 665 هه‌زار ئاواره‌ی نیشته‌جێی هه‌رێمی كوردستان سه‌دا 7یان كریستیانن.
داواكارین بارودۆخی ئەمنی باشتربێت و ئاوارەكان بتوانن بگەڕێنەوە
خالید جەمال، بەڕێوەبەری گشتی كاروباری كریستیانەكان لە وەزارەتی ئەوقاف و كاروباری ئایینی حكومەتی هەرێمی كوردستان بە (كەركوك ناو)ی وت “لە عیراق و بە تایبەت لە دەشتی نەینەوا نیەتێكی پاك نییە بەرانبەر بە كریستیانەكان، بۆیە دوای سەردانەكەی پاپا هیچ نەگۆڕا، جگەلەوەی بەرێگەی جیاواز هەڕەشە لە كریستیانەكان دەكرێت”.
ئەو بارودۆخی ئەو ناوچانە بەراورد دەكات بە هەرێمی كوردستان و دەڵێت “لە هەرێم حكومەت پێش سەردانەكەی پاپا و دواتریش بەردەوام بووە لە هاریكاریكردنی كریستیانەكان و هەر كێشەیەكیشیان هەبێت هەوڵی چارەسەركردنی دەدات”.
ئایینی مه‌سیحی، دووه‌م گه‌وره‌ترین ئایینه له عیراق دوای ئیسلام، به‌پێی ده‌ستوری عیراق دانیپێدانراوه.
له نه‌وه‌كانی سه‌ده‌ی رابردودا، ژماره‌ی كریستیانه‌كانی عیراق له ملیۆنێك و 500 هه‌زار كه‌س زیاتر بون، واتە نزیكه‌ی له سه‌دا سێی دانیشتوان بون؛ تا شه‌ڕی هاوپه‌یمانان و كۆتایی حوكمڕانی به‌عس له 2003دا، هێشتا ده‌وروبه‌ری 800 هه‌زار هاوڵاتی ئه‌و پێكهاته‌یه له وڵاتدا مابون.
هاوڵاتیانی كریستیان، كه ئێستا ئاماری ورد لەسەر ژمارەیان نییە و بە 250 بۆ 500 هەزار كەس دەخەمڵێنرێن، زۆرینه‌یان له ناوچه‌كانی دهۆك، نه‌ینه‌وا، كه‌ركوك، هه‌ولێر و به‌غدا نیشته‌جێن.
