ئەم كارەساتانە بۆ ناوچەكەمان بەڕێوەن‼️
خوێندنەوە و بەکوردی کردن و ڕاڤە:
مەشخەڵ کەوڵۆسی…..
دەزگای هەواڵگری ئەمریكا ڕاپۆرتێكی ورد و مەترسیداری ئامادەكردووە بۆ دیاریكردنی ئەو مەترسی و كێشانەی كە ڕوو لەناوچەكە دەكەن لە ئێستاوە تاكو ساڵی 2040. واتە پێشبینییەكە لە ئیستاوە بۆ 18 ساڵی دواترە.
بەگوێرەی هەواڵگری ئەمریكا، ئایا ناوچەكە و جیهان بەرەو كارەساتی ترسناك دەڕوات؟ یاخود لێكتێگەیشتن و چارەدۆزییەكان، ڕێگە دەگرن لەهەر كارەساتێكی چاوەروانكراو؟.
ئەگەر ڕاپۆرتەكەی دەزگای هەواڵگری ئەمریكا وەرگێڕدراوە بۆ زمانی فەرەنسی و ماوەیەكی كورت لەمەوبەر لە كتێبێكدا بڵاوكراوەتەوە،
ڕاستەوخۆ بچینە سەر مەترسیدارترین سیناریۆ كە لەناو ڕاپۆتەكەدا ئاماژەی پێدراوە، دەڵێین: پێشەكی كتێبەكەدا ئاماژە بەو سیناریۆیە كراوە، دەبینین خودی پێشەكییەكە مەترسیدارە.
🔻خراپترین سیناریۆی 30 ساڵی داهاتوو
خراپترین و مەترسیدارترین سیناریۆ، ئەوەیە كە ناوی دەنێت “كارەساتێكی گەورەی ژینگەیی” ئەویش بریتییە لە بەرزبوونەوەیەكی زۆری پلەكانی گەرما، هاوكات ڕاژەی ترشی زەریاكان پەیدا دەبێت، لەئەنجامدا قەیرانێكی گەورەی كەمیی خۆراك سەرهەڵئەدات و، ئەوەش دەبێتە هۆی شەپۆلێكی بێ ئامانی توندوتیژی لەنێو مرۆڤدا، تەنانەت بەو هۆیەوە لە شارێكی وەكو “فیلادلفیا”ی ئەمریكا هەزاران كەس دەكوژرێن بەهۆی بڵاوكردنەوەی پڕوپاگەندەیەك لە تۆڕەكۆمەڵایەتییەكان سەبارەت بەنەمان و قات وقڕی نان لە شارەكەدا!.
ڕاپۆرتەكە دەڵێت: بۆ وەڵامدانەوەی ئەو مەترسییە گەورەیە، پێویستە “ئەنجومەنی ئاسایشی خۆراك” وەك ” ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی” دروست بكرێت، كە تیایدا وڵاتان و ڕێكخراوەكان ئەندام بن.
هەروەها یەكێكی تر لەسیناریۆ مەترسیدارەكان، سەرهەڵدانی ژمارەیەك شەڕوشۆڕی گەورەی نێوان وڵاتانی دنیایە بەڵام بە تەكنەلۆژیای نوێ، شەڕی ئەمجارە بەتەواوی پشت دەبەستێت بە” زیرەكی دەستكرد” ئەوەیشی ئەم ئەگەرە زیاتر تۆخ دەكاتەوە، ئەوەیە ئەو تەكنەلۆژیایە بكەوێتە دەستی ڕێكخراوە تیرۆریستییەكان، ئەوان بەشێوەی فراوانتر و بێئامانتر تەنانەت لەدووریشەوە بەكاری بهێنن.
ئەم دووانە ڕەنگە مەترسیدارترین سیناریۆبن، بەڵام سیناریۆی دیكەش هەن كە هێورترن.
لەڕاپۆرتەكەی هەواڵگری ئەمریكادا كە بۆ ساڵانی 2022-2040 دانراوە، هەندێك پێشبینی دەخوێنینەوە، باس لەو ئاڵەنگارییانە دەكات كە دێنە پێش مرۆڤایەتی و بەژمارەش زۆرن، لەوانە:
🔸پەتای كۆرۆنا كە بەهێزترین ئاڵەنگاری بوو و توانی زۆر بەتوندی پایەكانی سیستەمی جیهانی بلەرزێنێت، ئەم پەتایە لەدوای جەنگی جیهانی دووەمەوە، بەهێزترین كاریگەری داناوە لەسەر سیستەمی جیهانی، بۆ ماوەی چەندین ساڵی تریش بەردەوام دەبێت و كاریگەری لەسەر سێكتەرەكانی تەندروستی، سیاسی، ئاسایش، ئابووری جیهان بەجێ دێڵێت.
🔸ڕاپۆرتەكە هەروەها دەڵێت: ئاسەوارە خراپەكانی گۆڕانكاری كەشوهەوا و تێكشكانی ژینگە، كاریگەری زۆر خراپ دادەنێن لەسەر ئاسایشی خۆراك وئاسایشی ئاو، بەتایبەتی لەناو وڵاتە هەژارەكاندا، ئەمەش وادەكات شەپۆلی كۆچ زیاد بكات، ئاڵەنگارییەكانی تەندروستی بەتەواوی تەشەنە بكەن.
بۆنمونە: لەساڵێ 2020دا، ژمارەی كۆچبەران لەجیهاندا گەیشتۆتە 270 ملیۆن كەس! واتە 100 ملیۆن كۆچبەر زیاتر لە كۆچبەرانی ساڵی 2000!.
🔶ئەوەی مایەی مەترسیی زیاترە، ئەوەیە ئەو ئاسەوارە خراپانەی گۆڕانكاری كەشوهەوا، بەتایبەتی لەسەر وڵاتانی ئەفریقا و ئاسیا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەردەكەون، حكومەتەكانی ئەم ناوچانە لەبنەڕەتدا لەرزۆك و لاوازن.
🔶خێرایی دەركەوتنی تەكنەلۆژیای نوێ و خێرایی بڵاوبوونەوەی، دەبێتە هۆیەكی سەرەكی بۆ دروستبوونی ئاڵۆزی گەورە لە بوارەكانی كار و پیشەسازیدا، بەجۆرێك ئەو كاریگەرییە دەگاتە ڕادەی چاوخشاندنەوە بە مانای “مرۆڤ و مرۆڤبوون” بەشێوەیەكی گشتی.
بۆنمونە: لەساڵی 2018دا كاڵاكانی تایبەت بە ئینتەرنێت 10 ملیار ئامێربووە، چاوەڕوان دەكرێت لە 2025 دا بگاتە 64 ملیار ئامێر! هاوكات ئەم ژمارەیە بەرزدەبێتەوەو لە 2040دا دەگاتە چەند تریلیۆنێك ئامێر! ئیدی هیچ مانایەك بۆ مرۆڤ خۆی نامێنێتەوە!.
🔶پێشكەوتنی تەكنەلۆژیا لەو ماوەكەمەدا، ڕێگە خۆش دەكات بۆ كەسایەتییەكان و بكەرە كۆمەڵایەتییەكان، كە بەشێوەیەكی تەواو ڕۆڵی دەوڵەتەكان لاواز بكەن، دەگاتە ڕادەیەك كە ئیدی شێوازەكانی حوكم و ئیدارەی دەوڵەت، نەتوانن خۆیان بگونجێنن لەگەڵ داخوازییەكانی خەڵكدا.
🔶لەلایەكی ترەوە، سستی گەشەی ئابووری، فشارێكی زۆر گەورە لەسەر داهاتی حكومەتەكان دادەنێت، ئەو حكومەتانە لەبنەڕەتدا ماوەیەكی زۆرە نوقمی نێو قەرز بوون.
🔶ڕاپۆرتەكە دەڵێت: لە 2020ەوە، نزیكەی 1 ملیار و 800 ملیۆن مرۆڤ لەسەرتاسەری جیهاندا، كەوتونەتە نێو بارودۆخێكی ژیانی كۆمەڵایەتی و ئابوری و ژینگەیی زۆر خراپ و مەترسیدارەوە. بەڵام ئەم ژمارەیە لەم ئاستەدا ناوەستێت و، بەڵكو بەهاتنەوەی ساڵی 2030 ژمارەكە بەرز دەبێتەوە بۆ 2 ملیار و 300 ملیۆن مرۆڤ كە نوقمی ناو هەژاری و كولەمەرگی دەبن.
زۆرینەی ئەو ژمارە زەبەلاحە لە ئەفریقا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەمریكای لاتین دەبن.
لەو بەشەیدا كە ناوی ناوە ” دینامیكە هەڵتۆقیوەكان” ڕاپۆرتەكە باس لەهەندێ پێشبینی سەرنجڕاكێش دەكات، دەڵێت:
🔶لەماوەی چەند ساڵی نزیكی داهاتوودا، خەڵك گۆشەگیردەبن و دادەخرێن و ڕوودەكەنە گروپە بچوكەكانی خۆیان كە هاوبیرن لەگەڵ یەكتردا بەتایبەتی گروپە كۆمەلایەتی و نەژادی و ئاینی و فەرهەنگییە تایبەتەكان.
هاوكات هەندێ گروپی دیكە لەدەوری بەرژەوەندی و كێشەی هاوبەش كۆدەبنەوە، بۆنمونە: لەئیستادا 30 وڵات بەشێوەی فەرمی هاوسەرگیری هاوڕەگەزبازەكانیان بەیاسایی كردووە، ژمارەی ئەم دەوڵەتانەش ڕوو لەزیادبوون دەكات!.
🔶لەهەموو ناوچەكانی جیهان، خەڵكی دەبنە خاوەنی میكانیزمی گونجاو بۆ ئەوەی فشار بخەنە سەر حكومەتەكان تاكو دان بەمافەكانیاندا بنێت و، ڕێگەی بۆ خۆش بكات ” بۆنمونە وەك بەیاسایی كردنی هاوسەرگیری هاوڕەگەزبازەكان”.
🔶لەساڵانی داهاتوودا، بەشێوەیەك گەورە بێئومێدی و ڕەشبینی باڵ دەكێشێت بەسەر گەلانی دنیادا، ئەم بێئومێدییە بەهۆی كەلێن و بۆشایی نێوان داخوازییەكانی خەڵك و حكومەتەكانەوە دەبێت، حكومەتەكان ناتوانن چیتر داخوازییەكانی خەڵك جێبەجێ بكەن.
بەگوێرەی بارۆمێتری سەنتەری ئێدڵمان، زۆرینەی ئەو كەسانەی كە ڕاپرسییان تێداكراوە لە 15 دەوڵەت لەكۆی 28 دەوڵەت، سەرجەمیان بێئومێدی خۆیان دەبڕیوە بەرانبەر هەنگاوەكانی حكومەت لەئاقار خۆیان و خانەوادەیان لە 5 ساڵی داهاتوودا!.
🔶بەگوێرەی سەنتەری “شەفافیەتی نێودەولەتی” زۆرینەی ڕەهای خەڵك لە سەرجەم ڕاپرسییەكانی 2019دا، لەو باوەڕەدابوون كەڕادەو ڕێژەی گەندەڵی لەوڵاتەكانیاندا زۆر بەرز بووەتەوە.
بۆنمونە: ڕێژەی گەندەڵی لەئەمریكای لاتین گەشتۆتە 53%. لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باكوری ئەفریقا گەشتۆتە 65% (لەم ڕۆژانەشدا ئەوە بڵاوكرایەوە كە ئێراق پلەی یەكەمی لە ڕیزی وڵاتانی گەندەڵدا بەدەستهێناوە!).
🔶لەگەڵ بەرەوپێشەوە چوونی “زیرەكی دەستكرد” دا، كەلێنی نێوان حكومەتەكان و خەڵك زۆر زیاتر دەبێت، یەكەم كێشەیەك كەڕووبەڕووی مرۆڤ دەبێتەوە، ئەوەیە كە خەڵك ناتوانن بزانن كام شتە ڕاستەقینەیەو كام شتە ساختەیەو بۆ چاوبەستە “واتە قەیرانی متمانە سەرتاپای مرۆڤایەتی دەگرێتەوە”. هاوكات نائارامییەكی گەورە دەرونی مرۆڤ دەتەنێت، چونكە مرۆڤەكان هەست دەكەن ئەو زیرەكییە بەكاردەهێنرێت بۆ سیخوڕی كردن بەسەریانەوەو، بۆ ئەوەی ژیانی تاكە كەسییان بخرێتە مەترسییەوە.
🔶بەگوێرەی ڕاپرسییەكان لەئەمریكای لاتین و كاریبی، هەروەها ئەو ڕاپرسییانەی كەلە 18 وڵاتی جیاجیای دنیا ئەنجام دراون، ڕادەی متمانەی خەڵك بەدیموكراسی و، دیدو سەرنج و تێڕوانینیان بەرانبەر بە دیموكراسی پاشەكشەی كردووە. ئەوانەی باوەڕ و متمانەیان بەم سیستەمە دیموكراسییە هەیە، ڕێژەیان لە 59% لە ساڵی 2010 ەوە، دابەزیوە بۆ 40% لەساڵی 2018دا.
🔶وڵاتانی ئەورووپا دووچاری بەرزبوونەوەی ڕێژەی قەرزەكانیان دەبن. هاوكات سستیی بەرهەمهێنان و زۆربوونی ژمارەی پیرەكان لەكۆمەڵگەدا، ئەمانە وادەكەن دەستی كاركەر لەو وڵاتانە زۆر كەم ببێتەوە.
پرسیاری سەرەكەی كە ڕاپۆرتەكە وەڵامی دەداتەوە، ئەوەیە : ئایا پەیوەندی وڵاتە زلهێزەكان چۆن دەبێت؟ ئایا كێشەو ناكۆكییەكانیان دەگاتە ڕادەی جەنگی گەورە و وێرانكەر؟.
🔶بەگوێرەی ڕاپۆرتەكە، سیستەمە دیموكراسییەكانی ڕۆژئاوا، لەپاشەكشەی بەردەوامدا د
