پەتای کۆرۆنا ئاستی سترێس و دڵەڕاوکێ و پشێوی لە زۆربەی خەڵکی جیهاندا زیاد کردووە، ئەمەش کاریگەری زۆری لەسەر خەوتنیان کردووە و بووە هۆی ئەوەی کە بە “بێخەویی کورونا” ناسراوە
بەپێی ڕۆژنامەی نیویۆرک تایمز ، ڕاپرسییەکی هەزاران کەسی پێگەیشتوو لەلایەن ئەکادیمیای ئەمریکی بۆ خەوی پزیشکی لەهاوینی ڕابردووەوە بڵاویکردەوە کە 20 ٪ ی ئەمریکییەکان بەهۆی پەتای خەوەوە کێشەی خەویان هەیە ، ئاماژەیان بۆ ئەوەشکردووە کە تا مانگی ئازاری 2021 ئەو ژمارە بەرزبۆتەوە بۆ نزیکەی لەسەدا 60 . سەرەڕای کەمی ڕێژەی توشبوون بە ڤایرۆسی ئایدز و ئاسانکردن و سنووردارکردن لە وڵاتدا
دکتۆر فەریها عەباسی فینبێرگ، وتەبێژی ئەکادیمیای ئەمریکی بۆ پزیشکی خەوی ئەمریکی وتی:”زۆر کەس پێیان وابوو کە خەوی ئێمە لەمساڵدا دوای پەرەسەندنی ڤاکسین و بینینی ڕووناکی گەشمان لە کۆتایی تونێلەکە باش بووە، بەڵام ئەوە ڕاست نییە” ئێستا خەو لە چاو ساڵی پار خراپترە”
فێنبێرگ وتیشی: خەوی کەم ، ئەندامی بەرگری لاواز دەکات، کاریگەری لەسەر یادەوەری و سەرنجدان هەیە، ئەگەری نەخۆشییە درێژخایەنەکان زیاد دەکات، وەک خەمۆکی، نەخۆشی شەکرەی جۆری 2 و نەخۆشی دڵ .
لێکۆڵینەوەکان ئەوە دەرئەخەن کەسانێک کەم دەخەون ، تەمەنیان کورتتر دەبێت .
ڕۆژنامەی نیویۆرک تایمز چەند ئامۆژگارییەکی بڵاوکردەوە بۆ لێدانی ” کۆرونا ” و خەواندنی باشتر .
ئەم ئامۆژگاریانە ئەمانەن:
- پەیڕەوی یاسای 25 خولەکی بکە:
دکتۆر ماتیو واکەر مامۆستای بەشی دەمار و دەروونناسی لە زانکۆی کالیفۆرنیا دەڵێت : ئەگەر چوویت بۆ جێگا و دوای 25 خولەک خەوت لێ ناکەوت ، یان ئەگەر شەو انبەخەبەر بیت و دوای 25 خولەک نەگەڕێیتەوە بۆ خەوتن ، لە جێگادا مەمێنەوە ، هەستە و چالاکییەکی هێمن ئەنجام بدە کە مێشکت هێور ببێتەوە و دووبارە ھەست بەوە بکەیتەوە کە دەتەوێ بخەویت ، واتە خەواڵ و بیتەو .
«هەر چالاکییەک ئەنجام بدە کە دڵنەواییت بکات هەندێک لەوەرزشکردن و هەناسەدان ، لەسەر قەنەفەکەت ئەنجام بدەو گۆڤارێک یان کتێبێک بخوێنەوە بە ڕووناکییەکی کەمەوە .
هەروەها دەتوانی گوێ لە مۆسیقاێکی هێمن بگری، وێنە بکێشە یان چیرۆک بخوێنەرەوە ئەگەر دەتەوێت دووبارە هەست بە خەواڵووی یەکەت بکەیت، پاشان یەکسەر بگەڕێوە سەر جێگاکەت و هەوڵ بدە بخەویت”
- لە ترسەکانت دوور کەومەوە:
دکتۆر ئیلین م رۆسن پسپۆڕی پزیشکی خەو دەڵێت: “کاتژمێرێک پێش خەوتن هەموو ئەو بیرۆکە و شتانە بنوسە کە بێزارت دەکەن لە پارچە کاغەزێکی بەتاڵدا، دواتر لە کۆتایدا ئەم کاغەزە بدڕەو فڕێی دەرە زبڵدانەکەوە، کە پێی دەوترێت بەتاڵکردنەوەی بیرۆکەکان”
ئەم لێکۆڵینەوانە سەلماندوویەتی بەتاڵ کردنەوەی مێشک ، یارمەتی ئارامکردنەوەو نەهێشتنی ترس و دڵەراوکێ دەروونییەکان دەدات لای مرۆڤ “
3- مۆبایلەکەت لە جێگاکەت دوور بخەوە:
دکتۆر والکەر دەڵێت یەکێک لە هۆکارە زانراوەکانی بێخەوی ئەوەیە خەڵک خەوی خۆیان دەکەن بە قوربانی بۆ ئەوەی دەستی بە هەموو ئەو شتە خۆشانە بکەوێت ، لە ڕۆژدا لە دەستیان چووە ، وەک گەڕان بە نێو ئینستگرام و فەیسبووک و سەیرکردنی ڤیدیۆکان لە یوتوب .
هەموومان دەزانین نابێت درەنگانی شەو سەیری شاشە درەوشاوەکان بکەین چونکە ئەو ڕووناکییە شینەی لێیان هەڵدێت بە مێشکت دەڵێت کاتی بە خەبەربوونە . بۆیە پێویستە مۆبایلەکەت لە ژووری نووستنەکەت دابنێیت کاتێک دەخەویت یان هیچ نەبێت لە جێگاکەت دوور بخەیتەوە”
- هەستانەوە لە هەمان کاتدا هەموو بەیانییەک:
دکتۆر ڕۆزن گوتی ” جەستەمان ڕیتمێکی بایۆلۆجی ڕۆژانە پەیڕەو دەکات ، بەڵام لە کاتی جیاوازدا لە خەو هەستان ئەم یاسایەی لەش و مێشک بۆ لەخەو ھەستان لە یەک کاتدا لە دەست دەدەیت ” .
«کاتێک زەنگی ئاگادارکردنەوەکە لێدەدات، لە جێگاکەت بڕۆ دەرەوە و ڕۆژەکەت دەست پێ بکە، گرنگ نییە دوێنێ شەو چەند خەوت لێ کەوت. ئەم ڕۆتینەی ڕۆژانە دڵنیات دەکاتەوە کە بە پێی کات خەوێکی باشترت دەبێت”
5- هەموو بەیانییەک سود لە تیشکی خۆر ببینە :
مایکڵ پریوس، پزیشکی پسپۆڕی دەروونی ، دەڵێت بەرکەوتنی تیشکی خۆر نهێنیی میلاتونین ڕادەوەستێت، هۆرمۆنێک کە خەو بەرز دەکاتەوە
ئەگەر جەستەت بەردەوام بێت لە ئازادکردنی ئەم هۆرمۆنە بە تەواوی رۆژ، ناتوانێت دیاری بکات کەی دەبێت بخەوێت و پشوو بدەیت و کەی بە خەبەر دێیت ، ئەمەش دواجار دەبێتە هۆی تێکچوونی خەو و بێ خەوی”
6- وەرزشکردن:
ستیڤ پاترسۆن، وەک وەرزشێک دەڵێت: وەرزشکردن میزاجمان زیاتر دەکات، سترێس کەم دەکاتەوە، تەنانەت دەتوانێت یارمەتی خەویش بدات لەگەڵ ئەوەشدا ئاماژەی بەوەدا کە پێویستە پێش خەوتن وەرزش نەکەم، چونکە ئەمە دەکرێت پێچەوانەوە پاڵ بە جەستەوە بنێت بۆ ئەوەی شەوان ھەست بەخەو نەکەیت .
بەلایەنی کەمەوە 29 توێژینەوە ئەوەیان بۆ دەرکەوت کە وەرزشکردنی ڕۆژانە بەبێ لەبەرچاوگرتنی جۆر و قورسی ئەو وەرزشە ، یارمەتی مرۆڤ دەدات خێراتر و درێژتر بخەوێت .
- نەخواردنی کافاین لە دوای کاتژمێر 2ی پاش نیوەڕۆ .
دکتۆر پریوس دەڵێت کاریگەری کافین دەتوانێت 12 کاتژمێر بخایەنێت ، ئەمەش مانای وایە قاوە یان چا لە دوای 2 ی پاش نیوەڕۆ ، لەوانەیە مرۆڤ تا 2 ی بەیانی بە خەبەربکات و نەھێڵێ بخەوێت .
دواتر گوتی : ” دوورکەوتنەوە لە کافاین لە ئێوارەدا پێویستی بە بیر کردنەوە نییە . بەڵام بەشێوەیەکی نمونەیی، دەبێت دوای 2ی پاش نیوەڕۆ لێی دورکەویتەوە .
سەرچاوە : ڕۆژنامەی نیویۆرک تایمز
