نوسینی- حفصە مولود رۆژباش
کۆچ بەپێی هەموو لێکدانەوەکان، چەند شێوازێکی هەیە
ـ کۆچی زۆرەملێ یان ناچاری، ئەو جۆرە کۆچکردنە، لەدەرەوەی خواستی مرۆڤە، لە ئەنجامی بوونی جەنگ یان ڕاگواستنێک کە لەژێر سایەی حوکمێکی دیکتاتۆری و تۆتالیتاریدا بوونی هەیە و ئێمەی کوردیش تاڵاوێکی زۆری ئەو جۆرە کۆمەمان چەشتووە.
ـ کۆچی ناچاری بەهۆی روودانی کارەساتێکی سرووشتیشەوە، کۆچی ناچاری ڕوودەدات، هەمیشە ئەو جۆرە کۆچانە چاوەڕوانکراون و بوونیان هەیە، لێرەدا مرۆڤ لەپێناو مانەوەی خۆی و بێدەسەڵاتی لەبەرامبەر هۆکار و کاریگەرییەکانی ناچارە کۆچ بکات، چونکە بەبێ بوونی ئاسایش و ژینگەیەکی لەبار بۆ ژیان، مرۆڤ ناتوانێ شکۆمەندانە وەک مرۆڤ بژی..
ـ کۆچی ئارەزوو مەندانە:
ئەو جۆرە کۆچە پەیوەندی بە جیهانبینی و زەوق و خولیای خودەوە هەیە، لە دەرەوەی هەموو ناچارییەکدا دەکرێ،دەشێ ئەو کۆچە لەپێناو بەدەستهێنانی جۆرێک لەشانازی بێت، یان بە مەبەستی ئاشنابوون بە سرووشتی ژیان و فەرهەنگ و کلتووری گەلان بێت.
لێرەدا کۆچی سیاسی و سرووشتی، کە پەیوەندیان بە تێکچونی باڵانسی ئابووری تاکەوە هەیە، کاریگەری خراپی لەسەر کۆی خێزان و سستکردنی پرۆسەی هاوسەرگیری و تەنانەت هەڵوەشاندنەوەی خێزانیش هەیە،
یەكێك لەو پرسانەی ئێستا لەناو كۆمەڵگەی كوردیدا بووەتە جێگای قسە لەسەركردن، كۆچی گەنجان و كەمبوونەوەی پڕۆسەی هاوسەرگیرییە، بە بۆچوونی خۆم پێویستە كۆچەی گەنجان بە یەكێك لە بابەتە مەترسیدارەكان حساب بکرێ، چونکە جگە لەوەی ئەوەی دەڕوا گەنجە و گەنجیش دیارترین هێزی کارە.
لەنێو كۆمەڵگە و خێزانی كوردستانی، كۆچەكە بەجۆرێكە كاریگەری لەسەر زۆر لە پرسەكان داناوە، یەكێك لەم پرسانەش پڕۆسەی هاوسەرگیریی و پێكهێنانی خێرانە كە لە دوو لاوە كاریگەری هەیە، ئەو گەنجەی سەڵتە و كۆچ دەكات وڵات جێدێڵێت كاریگەری دەبێ لەسەر پڕۆسەی هاوسەرگیری، ئەو كەسەی خێزانداریش بێ شیرازەی خێزان و سیستەمی هاوسەرگیری لێك هەڵدەوەشێنێتەوە و دەیخاتە بەردەم چەندین ئەگەری نەخوازراو تا ئاستی لێدابڕان و جیابوونەوە”.
ئەم پرسە كاریگەری زۆری لەسەر ئاسایشی كۆمەڵایەتی داناوە و خێزانی کوردستانی خستۆتە نێو چەندین گرفت و رووداوی نەبیندراو و هەست پێنەكراو بە رادەیەک تاكەكانی نێو خێزان و كۆمەڵگا پێیەوە دەناڵێنن و دەتلێنەوە و بوونەتە ئازار چێشتەی دەستی كۆچ و جێهێشتنی وڵات، بەتایبەتیش كۆچی بە نایاسای و سنوور بەزاندنی وڵاتان و نێودەریاكان وەك ئەو كارەسات و تراژیدیای ئەو كۆچانەی دەیبینین”.
ئەگەر سەیری ئەو راپۆراتەنە بكەین كە ساڵانە لە لایەن دادگاكان بڵاو دەكرێنەوە باس لە گرێبەستی هاوسەرگیری دەكەن دەبینرێت رێژەی ئەنجام دانی پڕۆسەكە ساڵ بەساڵ رووی لەكەمبوونەوە دایە، بەدڵنیایی ئەمەش بەشێكی زۆری پەیوەندی بەكۆچی بە لێشاوی ئەو هەموو گەنجە هەیە كە لەم چەند ساڵەی دوای كوردستانیان جێهێشتووە، لەبەرامبەریش رێژی جیابوونەوەی هاوسەران ئاستێكی مەترسی داری تۆماركردووە و ئەمەش وادەكات كۆمەڵگەی كوردی بەرەوە لێكترازانی زیاتر بچێت”.
ئەگەرچی دەکرێ، ئاماژە بە گرنگی لۆبی یان بوونی ڕەوەندی کوردیش بدەین لەسەر پرسە نیشتمانییەکان، هەر وەک چۆن پێویستە ددان بەو ڕاستییەشدا بنێن، کەم نین ئەو خێزانانەی بەهۆی بوونی ئەندامێک یان چەند ئەندامێکی خێزانەکەیان لە دەرەوە، نەکەوتوونەتە ژێر کارییگەرییەکانی قەیرانەکان، دەشێ وەک خاڵێکی ئیجابی ئاماژە بەو لایەنەش بکەین، یان دەکرێ بڵێین زۆرێک لەوانەی لەدوای کۆچکردنیان توانیویانە بەهۆی لەباری باری ئابووریان هاوسەرگیری بکەن، بەڵام هێشتا کارییگەرییە نێگەتیڤەکانی ئەو کۆچە زیاترە لە لایەنە باشەکانی، دەکرێ وردتر دیراسەی ئەو پرسە بکرێ و
بۆ ئەوەی ئەم كۆچە بووەستێنرێت پێویستە لایەنی پەیوەندی دار كە حكوومەتە هەوڵی جددی بدات بۆ دۆزینەوەی هەلی كار لە هەردوو كەرتی حكوومی تایبەت بەمەش رێگریەكی بەرچاو لەكۆچ دەگیرێت و كۆمەڵگەی كوردیش لە دەست ئەم قەیرانە رزگاری دەبێت.
