بریتیە لەدەستدانێکی خێرای فرمانی مێشک لە ئەنجامی تێکچوون و ناڕێکی لەو لوولە خوێنانەی کە خوێن بۆ مێشک دابین دەکەن.
(نەچوونی خوێن بۆ شانەیەک لەھەر شوێنێکی لەشدا دەبێتە ھۆی مردنی ئەم شانەیە).
خانەکانی مێشک لەکارکردن دەوەستن دوایی نەبوونی ئۆکسجینی پێویست بە ماوەی ٦٠ – ٩٠ چرکە.
جەڵتەی دەماغ دووەمین ھۆی مردنە لەھەموو جیھاندا لەوانەیە ببێتە ھۆکاری سەرەکی مردن بەم زووانە، بەڵام سێیەمین ھۆی مردنە لە وڵاتانی خۆرئاوا (لە پاش نەخۆشی دڵ و شێر‌پەنجە).
لە ٩٥ % جەڵتەی دەماغ ڕوودەدات لەو کەسانەی کە تەمەنیان لە ٤٥ ساڵ زیاترە، لەگەڵ ئەمەشدا جەڵتەی دەماغ ڕوودەدات لە ھەموو تەمەنێک.
مردن بە ھۆی جەڵتەی دەماغ زیاتردەبێت لەگەڵ زیاد بوونی تەمەن.
ڕوودانی جەڵتەی دەماغ لەپیاوان زیاترە وەک لە ژنان، بەڕێژەی ١.٢٥ جار، لەگەڵ ئەمەشدا لە ٦٠ % ئافرەتان دەمرن بەھۆی جەڵتەی دەماغەوە.
ھۆکارە مەترسیدارەکان بۆ ڕوودانی جەڵتەی دەماغ بریتین لە:
١. بەساڵاچوون.
٢. بەرزی پەستانی خوێن.
٣. نەخۆشی شەکرە.
٤. بەرزی کۆلیستڕۆڵ لەخوێندا.
٥. جگەرە کێشان.
٦. بەکارھێنانی دەرمانی دژی منداڵبوون (منع حمل) لە ئافرەتان.
نیشانەکانی جەڵتەی دەماغ:
نیشانەکانی جەڵتەی دەماغی زۆر بەخێرا دەردەکەون. نیشانەکانی جەڵتەی دەماغی دەوەستێتە سەر شوێنی زیان پێکەوتوو لە مێشکدا، بەمەش سروشت و توندی نیشانەکان جیاوازە.
لەوانەیە ببێتە ھۆی:
١. لەدەستدانی بیستن و بینین (بەشێک یان بەتەواوی) و تام و بۆن.
٢. لەدەستدانی توانای قسەکردن یان تێگەیشتن.
٣. لەدەستدانی ژاکرە.
٤. کەوتنی پێڵوی چاوەکان.
٥. بەرپەرچە کردارەکان کەم دەبنەوە.
٦. لاواز بوونی ماسولکەکانی لەش بەگشتی، دەم و چاو بەتایبەتی، کەم بوونەوەی ھەستیاری.
٧. لەدەست دانی ھاوسەنگی لەش.
٨. لاوازبوونی ماسولکەکانی مل، کە نەخۆش ناتوانێت ملی خۆی بسوڕێنێت.
٩. لەھۆش خۆچوون، ژانەسەر و ڕشانەوە.
خۆپاراستن لە جەڵتەی دەماغ:
لەبەر ئەوەی یەکێک لە ھۆیەکانی ڕوودانی جەڵتەی دەماغ بریتیە لە گیران و تەسک و ڕەقبوونی خوێنبەرەکانی مێشکە، بۆیە زۆر گرنگە مەترسی ڕوودانی نەخۆشیەکانی دڵ دیاری بکرێت.
یەکێک لەھەرە ھۆکارە مەترسیەکانی جەڵتەی دەماغ بریتیە لەبەرزی پەستانی خوێن کە دەتواندرێت کۆنتڕۆڵ بکرێت، ھۆکارە مەترسیدارەکانی تر بۆ جەڵتەی دەماغ کە دەتواندرێت کۆنتڕۆڵ بکرێن بریتیین لە بەرزی ئاستی کۆلیستڕۆڵ لەخوێندا، نەخۆشی شەکرە، وەھەروەھا جگەرەکێشان.
بەرزی پەستانی خوێن:
بەرزی پەستانی خوێن لە ٣٥ % – ٥٠ % ھۆکارە مەترسیدارەکانی جەڵتەی دەماغ پێکدەھێنێت.
زۆرێک لە لێکۆلینەوەکان ئەمەیان سەلماندووە کە کەم کردنەوەی بەرزی پەستانی خوێن بەبرێکی کەمیش (٥ – ٦ ملم جیوە) دەبێتە ھۆی کەمکرەندوەی ڕوودانی جەڵتەی دەماغ بەشێوەیەکی زۆر کاریگەر.
کەم کردنەوەی پەستانی خوێنیش بەھۆی دەرمان و گۆڕانکاری لە شێوازی ژیان دەبێت.
چەوری خوێن:
بەرزی ڕێژەی کۆلیستڕۆڵ لە خوێندا پەیوەندی ھەیە بەڕوودانی جەڵتەی دەماغ.
کەمکردنەوەوی ڕێژەی کۆلیستڕۆڵ لەخوێندا بەھۆی دەرمان و گۆڕانکاری لە شێوازی ژیان دەبێت.
نەخۆشی شەکرە:
ئەو کەسانەی کە نەخۆشی شەکرەیان ھەیە، ٢ – ٣ جار زیاتر تووشی دەڵتەی دەماغ دەبن وەک لەو کەسانەی کە نەخۆشی شەکرەیان نیە.
خۆراک:
خۆراکی دەوڵەمەند بە کاربۆھیدارت و ڤیتامینەکان و کەم چەوەر (خۆراکی خۆرھەڵاتی ناوەڕاستی)، ڕێژەی ڕوودانی جەڵتەی دەماغ بە شێوەیەکی بەرچاو کەم دەکەنەوە
