گرنگی فێربوون لە ژیاندا

عەلی جمال

فێربوون باشترین ڕێگایە بۆ باشترکردنی ڕەفتاری تاک و یارمەتیدانی بۆ گەیشتن بە ئامانجەکانی و توانای دروستکردنی و داهێنانی هەبێت. دەرئەنجامی فێربوون تەنها لە تاکدا سنوردار نییە، بەڵکو بۆ هەموو کۆمەڵگاش درێژ دەبێتەوە. وەک چۆن فێربوون بنەمای ئەو پێشکەوتنەیە کە لە هەر وڵاتێکدا ڕوودەدات و جیاوازی سەرەکی نێوان وڵاتانی پێشکەوتوو و شارستانی و وڵاتانی دواکەوتوو ڕێژەی خوێندنە، دواتر پێشکەوتن و پێشکەوتنی کۆمەڵایەتی لە بوارە جیاجیاکاندا دێت. بۆیە زانست ئەو تیشکەیە کە ژیانی تاک ڕووناک دەکاتەوە، هەروەها بنەمای بەختەوەری و خۆشگوزەرانی و پێشکەوتنی تاک و هەروەها کۆمەڵگایە. بۆیە لە بڕگەکانی داهاتوودا زانیاریمان لەسەر گرنگی فێربوون لە ژیانی مرۆڤ و کۆمەڵگادا دەبینین.

فێربوون تەنها لە خوێندندا خۆی نابینێتەوە بەڵکو هەموو پایەکانی ژیان سەراپا پێویستی بە فێربوون هەیە تاکو شارەزا و کارامە بیت لە بوارەی کە کاری تێدا دەکەیت وەک موهەندیسێک کاتێک نەخشەی خانوونیەک دادەڕێژێ پێوسیتی بە لێهاتوی و فێربوونی زیاترە تاکو خانویەکی بێ کەم و کوڕ دروست بکات ،هەر هەڵەیەک کە بیکات لە نەخشەکەدا ئەوا ئەو خانوە بە کەم و کورتی دێتە بەرهەم ، هەموو کات چەند هەولی زیاتر بدەیی تاکو زیاتر فێربیت هێشتا کەمە چونکە هەتاکو فێری زیاتر بیت لە هەر بوارێکدا بێت تۆ کەسێکی لێهاتوویت و سودت بۆ خۆت و چواردەورەکەشت دەبێت دەبیتە هۆی پێشکەوتنی کۆمەڵگا و هەموان چاو لەتۆدەکەن تاکو زیاتر فێرببن .

فێربوون سوودی زۆری هەیە، چ لە ژیانی تاک و چ لە ژیانی کۆمەڵگادا و ئەم گرنگییە زۆر لایەنی لەخۆدەگرێت و لەخۆدەگرێت، لەوانە:

پێکهێنانی کەسایەتی تاک یەکێکە لە گرنگترین شتەکان کە دەبێت لەسەر بنەمایەکی دروست بێت لە سەرەتاوە ئەو بنەمایەی کە کەسایەتی لەسەر بنیات نراوە چەند شتێکە، گرنگترینیان فێربوونە، جا چ لە دامەزراوەی پەروەردەیی، قوتابخانە یان زانکۆ ، جگە لە کاریگەری کولتوور، داب و نەریت، پەروەردەی دایک و باوک، و ئایین بەڵام پەروەردە ڕۆڵێکی سەرەکی و جەوهەری هەیە، چونکە پەروەردە متمانەی خەڵک بە شێوەیەکی ڕوون دروست دەکات.

لە ڕێگەی فێربوونەوە مرۆڤ دەتوانێت بگاتە هەلی کارێکی باش، بەو پێیەی ژیانی پراکتیکی ناتوانرێت بە ئاسانی پێی بگات یان سەرکەوتوو نابێت تا کەسەکە فێربێت و ڕاهێنان بکات، هەروەها دەستکەوتی ئەکادیمی لەو پسپۆڕییەدا بەدەستبهێنێت کە دەیەوێت بەشداری بکات، هەروەها فێری هەموو لایەنەکان و زانیارییە پەیوەندیدارەکان دەبێت بۆ ئەوە لە کاتی پرۆسەی فێربووندا

گرنگی فێربوون لە ژیانی مرۆڤیشدا دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی کە زانستێک بۆ مرۆڤ دابین دەکات کە سوودی زۆری پێدەبەخشێت لە هەموو لایەنەکانی ژیانیدا. وەک چۆن مەعریفە گەنجینەیەکی نەبڕاوە و تەنها پەیوەست نییە بە سوودی زیادکردنی هۆشیاری مرۆڤەوە، بەڵکو بە زانیاری سوود بە تاک دەگەیەنێت. یارمەتی دەدات ژیان بە دروستی بژی و بزانێت چۆن مامەڵەی لەگەڵدا بکات.

هەروەها فێربوون یارمەتیدەرە لە دەستنیشانکردنی ئەو کارامەییانەی کە دەبێت لە هەر بارودۆخێکی تاکەکەسیدا ئەنجام بدرێن و کارامەییەکانی تر، کە ئاماژەن بۆ گەشەکردنی مرۆڤ و ئەوەی کە جیاوازە لە بوونەوەرەکانی تر. بەو پێیەی مرۆڤ تاکە بوونەوەرە لە گەردووندا کە خاوەنی عەقڵێکی عەقڵانییە کە لە ڕێگەیەوە دەتوانێت گەردوون بکاتە ملکەچی خۆی.

مرۆڤ لە ڕێگەی فێربوونەوە دەتوانێت لە زۆر بارودۆخدا کە لە ژیانیدا ڕووبەڕووی دەبێتەوە، بە شێوەیەکی عەقڵانی مامەڵە بکات. چونکە ڕەفتاری دروست لە زۆر بارودۆخدا لە ئەنجامی عەقڵانییەت و میتۆدۆلۆژیا و بابەتگەراییەوەدێتە ئاراوە، کە مرۆڤ دەتوانێت لە ڕێگەی پەروەردە و مەنهەجی تایبەتمەندەوە بەدەستی بهێنێت لە چارەسەرکردنی کێشەکانی ژیان و ئەوانی تردافێربوون بۆ بنیاتنانی کۆمەڵگا زۆر گرنگە، هەروەها گرنگی فێربوون لە ژیانی مرۆڤدا لە سوودەکانی فێربوون بۆ کۆمەڵگا ئەمانەن

فێربوون یەکێکە لە گرنگترین شتەکان کە یارمەتیدەرە بۆ کۆتایی هێنان بە کێشەی هەژاری و دەستەبەرکردنی پێشکەوتنی بەردەوام لە هەر کۆمەڵگایەکدا ،کۆمەڵگا تەنها لە ڕێگەی فێربوونەوە دەتوانێت پێشکەوتن بەدەست بهێنێت، فێربوونیش دەبێت باشترین ئەدای بۆ هەموو تاکەکانی کۆمەڵگا دابین بکات، هەروەها پێویستە فێرخوازان شایستە بن بۆ ئەوەی ببنە کەسانی داهێنەر و سەرکردایەتی و بەرپرسیار، هەژاری و تێکچوونی هەر کۆمەڵگایەک دەگەڕێتەوە بۆ دابەزینی پڕۆسەی فێربوون تێیدا.

پەیوەندییەکی نزیک لە نێوان فێربوون و گەیشتن بە پێشکەوتنی ئابووری و کۆمەڵایەتی لە هەر وڵاتێکدا هەیە، فێربوون دەبێت پەرەپێدانی هەموو کارامەییەکان لە نێو هەموو خوێندکارەکاندا لەخۆبگرێت، ئەمە جگە لەوەی هاوسەنگی لەگەڵ پێشکەوتنی تەکنەلۆژیا کە لە هەر چرکەیەکدا ڕوودەدات، بەکارهێنانی کۆمپیوتەر و کارامەییەکانی دیکە.

هەروەها فێربوون باش لە هەر شوێنێکدا دەبێتە هۆی گەیشتن بە دادپەروەری و یەکسانی لە نێوان هەموو تاکەکاندا. هه ڕوه ها دامه زراندنی کۆمه ڵگه ی شارستانی پڕ له ئاشتی و لێکتێگه یشتن و هاوکاری، که وا ده کات تاکه کان کارێکی باش به ده ست بهێنن و به م شێوه یه ژیانێکی باشتر به ده ست بهێنن

فێربوون یەکێکە لەو توخمە گرنگانەی کە یارمەتیدەرە بۆ بنیاتنانی هەر وڵاتێک، بەو پێیەی ئەو نەوەوانەی کە پەروەردەیەکی باش وەردەگرن دەتوانن وڵاتێکی بەهێز بنیات بنێن. ئەمەیە کە دەتوانین لە هەر وڵاتێکی پێشکەوتوودا بیبینین، پەروەردەکردنی مرۆڤ بە دروستی ئەو بناغە بەهێزەیە کە بناغە و گەشەسەندنی هەر دەوڵەتێک لەسەری بنیات دەنرێت و بەبێ ئەو بناغەیە دەوڵەتێکی بەهێز دامەزرێت، یەکەمین یاسای پێشکەوتن و بنیاتنانی هەر وڵاتێک بریتییە لە بنیاتنانی تاک لە سەرەتاوە، لەسەر بنەمای چەمکە ستراتیژییەکان ، بۆ ئەوەی تاک بتوانێت هاوسەنگ بێت لەگەڵ پێشکەوتنە هاوچەرخ و مۆدێرنەکانی ژیاندا و بتوانێت ڕووبەڕووی تەحەددیات و سەختییەکان ببێتەوە

لەم ساڵانەی دواییدا لەگەڵ ئەو بارودۆخەی جیهان شاهیدی بووە، فێربوونی ئەلیکترۆنی بڵاوبووەتەوە، بۆتە گرنگ و سوودی وەک گرنگی پەروەردە لە ژیانی مرۆڤ و کۆمەڵگادا ، لە سوود و گرنگی فێربوونی ئەلیکترۆنی ئەمانەی خوارەوەن:

فێربوونی ئەلیکترۆنی تێچووی زۆر کەمدەکاتەوە چونکە پێویستی بە بینای تایبەت یان پۆلی نوێ نییە بۆ ئەنجامدانی سیمینار و خول ، پێویست ناکات خوێندکار بچێتە ناوەندێکی پەروەردەیی و ئەمەش خەرجییەکانی گواستنەوە کەمدەکاتەوە ، بۆ هەموو تاکەکانی تەمەنی جیاواز بەردەستە، بەو پێیەی مرۆڤەکان دەتوانن سوود لە مەنهەجەکان وەربگرن بەبێ گوێدانە تەمەنیان.

ئەم جۆرە پەروەردەیە بە نەرمی و نەرمی ناسراوە، بەو پێیەی پابەندبوون و پابەندبوون بە کاتەوە نییە ، مرۆڤ دەتوانێت لە هەر کاتێکدا بیەوێت فێربێت بە پشتبەستن بەو کاتەی کە لەگەڵیدا دەگونجێت.

هەروەها ئەم جۆرە پەروەردەیە پەروەردەی ستراکتۆر و بێلایەن دابین دەکات، بەو پێیەی هەمان ناوەڕۆکی پەروەردەیی پێشکەش بە خوێندکاران دەکات ، بیرۆکەی بەفیڕۆدانی کات لە ڕێگەی پرسیار و چات و پرسیارەوە لەناو دەبات، بۆیە بڕی ئەو کاتەی خوێندکارەکە وەریدەگرێت زیاد دەکات بەبێ هیچ کێشەیەک ، نمرەی تاقیکردنەوەکان بێلایەنە و وردبینییەکی بەرز لە چاودێریکردنی هەر خوێندکارێک و دەستکەوتەکانیدا هەیە، کە لە ئینتەرنێتدا بەردەستە.

فێربوونی ئەلیکترۆنی ژینگەدۆستە، چونکە پێویست ناکات کاغەزی تەقلیدی، فیلم، یان هەر ماددەیەک کە زیان بە ژینگە بگەیەنێت لە کاتی هەوڵدان بۆ فڕێدانیدا بەکاربهێنرێت.

بەرنامەکانی فێربوونی درێژخایەن یان بەردەوام دەتوانین بە پەروەردەی زیادە یان پەرەپێدانی کارامەیییەکی پیشەیی پێناسە بکرێت، کە تیایدا تاک لە خوێندنی فەرمی ناچاری یان بنەڕەتی خۆی کە بە درێژایی قۆناغی قوتابخانە یان زانکۆ بەسەریدا سەپێنراوە تێدەپەڕێت بە ئامانجی پەرەپێدان و پەرەپێدانی خۆی و گەیشتن بە خوێندنی خۆی ئارەزووەکان ئەم جۆرە پەروەردەیە بە خۆبەخشانە دادەنرێت لەسەر بنەمای پاڵنەر و ئارەزووەکان کەسایەتی بۆ خۆڕازیکردن یان تەنها چێژوەرگرتن.

بەردەوامی گەشەپێدان و فێربوون لەمڕۆدا، چ تەقلیدی بێت یان ئەلیکترۆنی، زۆر گرنگە بۆ دابینکردنی پێداویستی و پێداویستییەکانی هێزی کار لە داهاتوودا، لە چوارچێوەی ئەو گۆڕانکارییە گەورەکانی شوێنی کاردا کە لە ئەنجامی شۆڕشی دیجیتاڵی، ئۆتۆماتیکی، زیرەکی دەستکرد، داتا گەورەکانەوە سەرهەڵدەدەن ، گەشەی پیشەسازی، و سەرهەڵدانی پیشەسازی نوێ لە ژیانماندا، بۆیە پەرەپێدانی توانا و لێهاتووییەکان و دووبارە ڕاهێنان پێویستییەکی دیارە کە یارمەتیدەرە بۆ پەروەردەکردنی کلتوری داهێنانی بەردەوام و باشترکردنی زانیاری پەیوەست بە فێربوون.
نموونەی دەستپێشخەرییەکانی فێربوونی درێژخایەن زۆرن و ئەمانەی خوارەوە هەڵبژاردنێکە لەوانە:
فێربوونی کارامەیییەکی نوێ: وەک ئارەزووی فێربوونی چێشتلێنان، دورین، بەرنامەسازی، قسەکردن لەبەردەم خەڵکدا و هتد.
فێربوونی خۆناسین: وەک دەستپێکردنی فێربوونی زمانێکی نوێ یان گەڕان بەدوای بابەتێکی سەرنجڕاکێش و هتد.
فێربوونی وەرزش یان چالاکیەکی نوێ: وەک فێربوونی چالاکییە وەرزشییەکان وەک هونەری جەنگی، خلیسکێنەی سەر بەفر، یان هەر چالاکیەکی تری وەرزشی.
فێربوونی تەکنەلۆژیای نوێ: وەک فێربوونی بەکارهێنانی ئامێرە زیرەکەکان، فێربوونی پەرەپێدان و بەکارهێنانی بەرنامەکان و هتد.
بەدەستهێنانی زانیاری نوێ: وەک ناو تۆمارکردن لە ناوەندەکانی ڕاهێنانی ئۆنلاین، وەرگرتنی خولی ڕاهێنان لە لەندەن، یان لە ڕێگەی پرۆگرامی پەروەردەییەوە لەناو پۆلە فەرمییەکان.